Το παρακάτω κείμενο αναδημοσιεύεται από την Εποχή της Κυριακής -7 Δεκεμβίου 2014:
«Αυθεντία» και ανήσυχοι πολίτες:
Ο εκφασισμός της ελληνικής κοινωνίας και ο ρόλος της δημόσιας εκπαίδευσης σήμερα
Λίγες μέρες μετά τη φετινή επέτειο του λεγόμενου «όχι» –στην πραγματικότητα γαλλιστί «λοιπόν, είμαστε σε πόλεμο» του 1941–, η ριζοσπαστική αριστερή κίνηση Π. Φαλήρου, μαχόμενη αξιωματική αντιπολίτευση, οργάνωσε εκδήλωση με θέμα το ναζισμό και το φασισμό ιστορικά και την αναβίωσή τους σήμερα. Οι ομιλίες ήταν εξόχως ενδιαφέρουσες και ξεχώρισαν ο αγωνιστής του ΕΑΜ και πρόεδρος του Πανελλαδικού Συνδέσμου Αγωνιστών ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, Στέλιος Ζαμάνος, ο επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας του Πάντειου Πανεπιστημίου, Σταύρος Κωνσταντακόπουλος, και η ψυχίατρος και ψυχοθεραπεύτρια Μαρία Διαλλινά.
Η κα Διαλλινά, προϊσταμένη διευθύντρια του Ψυχιατρικού Τμήματος Ενηλίκων στο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Γ. Γεννηματάς», έκανε μια έξοχη ανάλυση του φαινομένου του ρατσισμού και του εκφασισμού της κοινωνίας μας υπό τη σκοπιά της επιστήμης της, που ξεκινούσε από το ενδοψυχικό επίπεδο του κάθε προσώπου αλλά έβγαινε και προς τον Άλλο και την κοινωνία ολόκληρη, προτείνοντας ως «αντίδοτο» στην κρίση που μαζοποιεί τον άνθρωπο την επαγρύπνηση, ώστε να μη γίνει το κάθε ξεχωριστό άτομο από «ανθρώπινο υποκείμενο» Ρινόκερως -για να θυμηθούμε το γνωστό αντιφασιστικό έργο του Ευγένιου Ιονέσκο. Υπό την έννοια αυτή, σπανίζουν τέτοιες προσεγγίσεις και μόνο τελευταία άρχισε τόσο οργανωμένα να τις επιζητεί και να τις κατανοεί η ελληνική κοινωνία γενικά αλλά και ειδικότερα ένα μονολιθικό κομμάτι του ιδεολογικού χώρου της αριστεράς με ή χωρίς κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, που αρνείται πεισματικά να αποδεχτεί πως το άτομο έχει και προσωπικότητα/ατομικότητα πέρα από θέση στην κοινωνική διαστρωμάτωση —κάτι που έχει αποδειχτεί πως ενδιαφέρει ιδιαίτερα τον ΣΥΡΙΖΑ εφόσον είναι γνωστός ο αγώνας της επιτροπής δικαιωμάτων, και όχι μόνο, προς αυτή την κατεύθυνση.
Αλλαγή στον τρόπο που δρούμε
Στην ίδια εκδήλωση, είχε προβληθεί, ως άτυπη εισαγωγή στο θέμα και σε συνδυασμό ίσως με την ομιλία της κας Διαλλινά, η ταινία μικρού μήκους του ιρανικής καταγωγής κινηματογραφιστή Μπαμπάκ Ανβαρί (σενάριο, σκηνοθεσία) «Two & Two», βρετανικής παραγωγής έτους 2010, η οποία προτάθηκε ως καλύτερη ταινία μικρού μήκους για το 2012 στα βραβεία BAFTA. Δυστυχώς η ταινία, αν και αναφέρεται στο θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν, περιγράφει έναν κίνδυνο που ελλοχεύει σε κάθε εκπαιδευτική πράξη καθότι ο «παιδαγωγικός έρως» κάνει τους μαθητές να βλέπουν συχνά τους εκπαιδευτικούς ως αυθεντίες, κάτι ιδιαίτερο επικίνδυνο τόσο για εκείνους, όσο και για τα παιδιά, που έτσι δεν είναι πάντα σε θέση να οικοδομήσουν ένα ισχυρό Εγώ και κατόπιν να αμφισβητήσουν την οποιαδήποτε μορφή εξουσίας και ιδιαίτερα όποια εξουσία απευθύνεται στο θυμικό των μαζών ή χρησιμοποιεί την οποιαδήποτε άλλης μορφής βία.
Η υφιστάμενη κατάσταση, λοιπόν, θα μπορούσε να βελτιωθεί με την αντιεξουσιαστική εκπαίδευση και την καλλιτεχνική παιδεία με μια γενναία χρηματοδότηση από το κράτος. Τέτοιες αλλαγές, όμως, δεν θα μπορούσαν να επιτευχθούν παρά μόνο με διαρθρωτικές αλλαγές, πρώτα και κύρια στον τρόπο που σκεπτόμαστε και δρούμε οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί και κατόπιν στο εκπαιδευτικό σύστημα. Ο τρόπος που σκεπτόμαστε και με τον οποίο διαχειριζόμαστε την παιδαγωγική σχέση που αναπτύσσεται όσον αφορά τη δική μας «αυθεντία» στο σχολικό πλαίσιο αλλά και ευρύτερα στην τοπική κοινωνία, αποκαλύπτει τι είδους άνθρωποι είμαστε, ποιά είναι τα ιδανικά και τα όριά μας αλλά και κατά πόσο μπορεί η εξουσία μιας αυθεντίας, είτε είναι δική μας είτε άλλου προσώπου, να δηλητηριάσει τις σχέσεις σε μια σχολική κοινότητα.
Σχετικής θεματολογίας είναι το περίφημο πείραμα υπακοής και υποταγής στην εξουσία/αυθεντία του καθηγητή του Πανεπιστημίου του Γιέιλ, Στάνλεϊ Μίλγκραμ. Αποτελείτο από μια σειρά πειραμάτων κοινωνικής ψυχολογίας που διενεργήθηκαν στον απόηχο του Γ’ Ράιχ και του Ολοκαυτώματος και με τα οποία μετρήθηκε η προθυμία του δείγματος να υπακούσει ένα πρόσωπο κύρους (εν προκειμένω τον επιστήμονα), όταν εκείνος τους ζητούσε να κάνουν πράγματα που δεν ήταν σύμφωνα με τη συνείδησή τους. Δυστυχώς, τα πειράματα έδειξαν ότι είναι δυνατόν εκατομμύρια άνθρωποι να παραβιάζουν τις «ανθρωπιστικές» αρχές τους, απλά και μόνο με το πρόσχημα πως ακολουθούν εντολές. Ωστόσο, η ελπίδα δεν πεθαίνει εφόσον το 5% του δείγματος αποχώρησε αρνούμενο εξαρχής να συμμετέχει σε ένα τέτοιο πείραμα. Αυτό το δεδομένο μας θυμίζει το ρητό του μεγάλου ποιητή και αγωνιστή Πάμπλο Νερούντα: «Μπορείς να κόψεις όλα τα λουλούδια, αλλά δεν μπορείς να εμποδίσεις την άνοιξη να ’ρθει».
Το βίωμα της βίας
Εν τω μεταξύ, μεσολάβησε το βίωμα της απρόκλητης και απροκάλυπτης αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας, και στην πρόσφατη πορεία της 17ης Νοέμβρη, αλλά και της εγκληματικής αδιαφορίας μεγάλου μέρους των συμπολιτών μας απέναντι σε αυτό το φαινόμενο. Το ερώτημα τελικά είναι αν τα ταπεινά ένστικτα του ανθρώπου είναι τόσο ισχυρά, ώστε να αποδυναμώνεται κάθε προσπάθεια διαμόρφωσης μιας διαφορετικής νοοτροπίας και συμπεριφοράς στον κάθε λαό ή αν μια γενικευμένη αντιεξουσιαστική αγωγή στο σχολείο και την οικογένεια θα μπορούσαν να συνδιαμορφώσουν γόνιμα ελεύθερους και άρα υπεύθυνους και «ανήσυχους» πολίτες -καθώς όπως είπε και η Ρόζα Λούξεμπουργκ, «μόνο όποιος κινείται μπορεί να αντιληφθεί τις αόρατες αλυσίδες με τις οποίες είναι δεμένος»-, με αλληλεγγύη μεταξύ τους και άμεση εμπλοκή σε μια πολιτική που σήμερα εφαρμόζεται για εμάς χωρίς εμάς και η οποία καθόλου δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντά μας.
Μπορείτε να δείτε την ταινία «Two & Two» στον ακόλουθο σύνδεσμο: www.youtube.com/watch?v=4OPCBnqj3Xs. Ως προς την αστυνομική βία και αυθαιρεσία, κάθε Σάββατο, 5-8μ.μ., πραγματοποιείται ανοιχτή συνάντηση για το συντονισμό της δράσης όλων των ενδιαφερομένων απέναντι στη συνεχιζόμενη αυτή πρόκληση στο Ελεύθερο Αυτοδιαχειριζόμενο Θέατρο Εμπρός. Περισσότερα εδώ: embros.gr.
Το παρόν κείμενο, στον απόηχο του αγώνα του Νίκου Ρωμανού για τα δίκαια αιτήματά του, αφιερώνεται σε όλα τα ελεύθερα πνεύματα που τον στηρίζουν.
Σπύρος Πετρίτης
θεατρολόγος - εκπαιδευτικός
Πηγή: http://www.epohi.gr/portal/koinonia/18252-afthentia-kai-anisyxoi-polites
«Αυθεντία» και ανήσυχοι πολίτες:
Ο εκφασισμός της ελληνικής κοινωνίας και ο ρόλος της δημόσιας εκπαίδευσης σήμερα
Λίγες μέρες μετά τη φετινή επέτειο του λεγόμενου «όχι» –στην πραγματικότητα γαλλιστί «λοιπόν, είμαστε σε πόλεμο» του 1941–, η ριζοσπαστική αριστερή κίνηση Π. Φαλήρου, μαχόμενη αξιωματική αντιπολίτευση, οργάνωσε εκδήλωση με θέμα το ναζισμό και το φασισμό ιστορικά και την αναβίωσή τους σήμερα. Οι ομιλίες ήταν εξόχως ενδιαφέρουσες και ξεχώρισαν ο αγωνιστής του ΕΑΜ και πρόεδρος του Πανελλαδικού Συνδέσμου Αγωνιστών ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, Στέλιος Ζαμάνος, ο επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης & Ιστορίας του Πάντειου Πανεπιστημίου, Σταύρος Κωνσταντακόπουλος, και η ψυχίατρος και ψυχοθεραπεύτρια Μαρία Διαλλινά.
Η κα Διαλλινά, προϊσταμένη διευθύντρια του Ψυχιατρικού Τμήματος Ενηλίκων στο Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Γ. Γεννηματάς», έκανε μια έξοχη ανάλυση του φαινομένου του ρατσισμού και του εκφασισμού της κοινωνίας μας υπό τη σκοπιά της επιστήμης της, που ξεκινούσε από το ενδοψυχικό επίπεδο του κάθε προσώπου αλλά έβγαινε και προς τον Άλλο και την κοινωνία ολόκληρη, προτείνοντας ως «αντίδοτο» στην κρίση που μαζοποιεί τον άνθρωπο την επαγρύπνηση, ώστε να μη γίνει το κάθε ξεχωριστό άτομο από «ανθρώπινο υποκείμενο» Ρινόκερως -για να θυμηθούμε το γνωστό αντιφασιστικό έργο του Ευγένιου Ιονέσκο. Υπό την έννοια αυτή, σπανίζουν τέτοιες προσεγγίσεις και μόνο τελευταία άρχισε τόσο οργανωμένα να τις επιζητεί και να τις κατανοεί η ελληνική κοινωνία γενικά αλλά και ειδικότερα ένα μονολιθικό κομμάτι του ιδεολογικού χώρου της αριστεράς με ή χωρίς κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, που αρνείται πεισματικά να αποδεχτεί πως το άτομο έχει και προσωπικότητα/ατομικότητα πέρα από θέση στην κοινωνική διαστρωμάτωση —κάτι που έχει αποδειχτεί πως ενδιαφέρει ιδιαίτερα τον ΣΥΡΙΖΑ εφόσον είναι γνωστός ο αγώνας της επιτροπής δικαιωμάτων, και όχι μόνο, προς αυτή την κατεύθυνση.
Αλλαγή στον τρόπο που δρούμε
Στην ίδια εκδήλωση, είχε προβληθεί, ως άτυπη εισαγωγή στο θέμα και σε συνδυασμό ίσως με την ομιλία της κας Διαλλινά, η ταινία μικρού μήκους του ιρανικής καταγωγής κινηματογραφιστή Μπαμπάκ Ανβαρί (σενάριο, σκηνοθεσία) «Two & Two», βρετανικής παραγωγής έτους 2010, η οποία προτάθηκε ως καλύτερη ταινία μικρού μήκους για το 2012 στα βραβεία BAFTA. Δυστυχώς η ταινία, αν και αναφέρεται στο θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν, περιγράφει έναν κίνδυνο που ελλοχεύει σε κάθε εκπαιδευτική πράξη καθότι ο «παιδαγωγικός έρως» κάνει τους μαθητές να βλέπουν συχνά τους εκπαιδευτικούς ως αυθεντίες, κάτι ιδιαίτερο επικίνδυνο τόσο για εκείνους, όσο και για τα παιδιά, που έτσι δεν είναι πάντα σε θέση να οικοδομήσουν ένα ισχυρό Εγώ και κατόπιν να αμφισβητήσουν την οποιαδήποτε μορφή εξουσίας και ιδιαίτερα όποια εξουσία απευθύνεται στο θυμικό των μαζών ή χρησιμοποιεί την οποιαδήποτε άλλης μορφής βία.
Η υφιστάμενη κατάσταση, λοιπόν, θα μπορούσε να βελτιωθεί με την αντιεξουσιαστική εκπαίδευση και την καλλιτεχνική παιδεία με μια γενναία χρηματοδότηση από το κράτος. Τέτοιες αλλαγές, όμως, δεν θα μπορούσαν να επιτευχθούν παρά μόνο με διαρθρωτικές αλλαγές, πρώτα και κύρια στον τρόπο που σκεπτόμαστε και δρούμε οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί και κατόπιν στο εκπαιδευτικό σύστημα. Ο τρόπος που σκεπτόμαστε και με τον οποίο διαχειριζόμαστε την παιδαγωγική σχέση που αναπτύσσεται όσον αφορά τη δική μας «αυθεντία» στο σχολικό πλαίσιο αλλά και ευρύτερα στην τοπική κοινωνία, αποκαλύπτει τι είδους άνθρωποι είμαστε, ποιά είναι τα ιδανικά και τα όριά μας αλλά και κατά πόσο μπορεί η εξουσία μιας αυθεντίας, είτε είναι δική μας είτε άλλου προσώπου, να δηλητηριάσει τις σχέσεις σε μια σχολική κοινότητα.
Σχετικής θεματολογίας είναι το περίφημο πείραμα υπακοής και υποταγής στην εξουσία/αυθεντία του καθηγητή του Πανεπιστημίου του Γιέιλ, Στάνλεϊ Μίλγκραμ. Αποτελείτο από μια σειρά πειραμάτων κοινωνικής ψυχολογίας που διενεργήθηκαν στον απόηχο του Γ’ Ράιχ και του Ολοκαυτώματος και με τα οποία μετρήθηκε η προθυμία του δείγματος να υπακούσει ένα πρόσωπο κύρους (εν προκειμένω τον επιστήμονα), όταν εκείνος τους ζητούσε να κάνουν πράγματα που δεν ήταν σύμφωνα με τη συνείδησή τους. Δυστυχώς, τα πειράματα έδειξαν ότι είναι δυνατόν εκατομμύρια άνθρωποι να παραβιάζουν τις «ανθρωπιστικές» αρχές τους, απλά και μόνο με το πρόσχημα πως ακολουθούν εντολές. Ωστόσο, η ελπίδα δεν πεθαίνει εφόσον το 5% του δείγματος αποχώρησε αρνούμενο εξαρχής να συμμετέχει σε ένα τέτοιο πείραμα. Αυτό το δεδομένο μας θυμίζει το ρητό του μεγάλου ποιητή και αγωνιστή Πάμπλο Νερούντα: «Μπορείς να κόψεις όλα τα λουλούδια, αλλά δεν μπορείς να εμποδίσεις την άνοιξη να ’ρθει».
Το βίωμα της βίας
Εν τω μεταξύ, μεσολάβησε το βίωμα της απρόκλητης και απροκάλυπτης αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας, και στην πρόσφατη πορεία της 17ης Νοέμβρη, αλλά και της εγκληματικής αδιαφορίας μεγάλου μέρους των συμπολιτών μας απέναντι σε αυτό το φαινόμενο. Το ερώτημα τελικά είναι αν τα ταπεινά ένστικτα του ανθρώπου είναι τόσο ισχυρά, ώστε να αποδυναμώνεται κάθε προσπάθεια διαμόρφωσης μιας διαφορετικής νοοτροπίας και συμπεριφοράς στον κάθε λαό ή αν μια γενικευμένη αντιεξουσιαστική αγωγή στο σχολείο και την οικογένεια θα μπορούσαν να συνδιαμορφώσουν γόνιμα ελεύθερους και άρα υπεύθυνους και «ανήσυχους» πολίτες -καθώς όπως είπε και η Ρόζα Λούξεμπουργκ, «μόνο όποιος κινείται μπορεί να αντιληφθεί τις αόρατες αλυσίδες με τις οποίες είναι δεμένος»-, με αλληλεγγύη μεταξύ τους και άμεση εμπλοκή σε μια πολιτική που σήμερα εφαρμόζεται για εμάς χωρίς εμάς και η οποία καθόλου δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντά μας.
Μπορείτε να δείτε την ταινία «Two & Two» στον ακόλουθο σύνδεσμο: www.youtube.com/watch?v=4OPCBnqj3Xs. Ως προς την αστυνομική βία και αυθαιρεσία, κάθε Σάββατο, 5-8μ.μ., πραγματοποιείται ανοιχτή συνάντηση για το συντονισμό της δράσης όλων των ενδιαφερομένων απέναντι στη συνεχιζόμενη αυτή πρόκληση στο Ελεύθερο Αυτοδιαχειριζόμενο Θέατρο Εμπρός. Περισσότερα εδώ: embros.gr.
Το παρόν κείμενο, στον απόηχο του αγώνα του Νίκου Ρωμανού για τα δίκαια αιτήματά του, αφιερώνεται σε όλα τα ελεύθερα πνεύματα που τον στηρίζουν.
Σπύρος Πετρίτης
θεατρολόγος - εκπαιδευτικός
Πηγή: http://www.epohi.gr/portal/koinonia/18252-afthentia-kai-anisyxoi-polites
