Ένας αξιοπρεπής «ευτελισμός».

Μια ευχάριστη έκπληξη περίμενε όσους φιλότεχνους παρευρέθηκαν χθες το βράδυ στον μέχρι πρότινος εγκατειλειμμένο (και σήμερα κατειλημμένο και βέβαια ενεργοποιημένο) χώρο του Εμπρός. Επρόκειτο για τον επονομαζόμενο «ευτελισμό» της Όπερας της πεντάρας του Μπέρτολτ Μπρεχτ από τους εξαιρετικούς Χαράλαμπο Γωγιό και Δημήτρη Δημόπουλο.

Λίγα λόγια για την Κίνηση Μαβίλη και την κατάληψη του Εμπρός: Την κατάληψη του ιστορικού χώρου αποφάσισε η εν λόγω «Αυθόρμητη συνάντηση Καλλιτεχνών» (Αθήνα, 2010). Η Κίνηση Μαβίλη είναι οι: Ανέστης Αζάς (ομάδα Προτζέκτορ), Γκίγκη Αργυροπούλου (ομάδα Mkultra), Κώστας Κουτσολέλος (ομάδα Mag), Γιώργος Κολιός (ομάδα Προτζέκτορ), Γεωργία Μαυραγάνη (ομάδα Χάπι Εντ), Βασίλης Νούλας (ομάδα Nova Melancholia), Αργυρώ Χιώτη (ομάδα Vasistas). Η κατάληψη-ενεργοποίηση του μέχρι πρότινος εγκατηλειμμένου και ανεκμετάλλευτου από το Υπουργείο (Πολιτισμού και) Τουρισμού χώρου ξεκίνησε εδώ και σχεδόν μία εβδομάδα και το πλαίσιο του εγχειρήματος μπορείτε να δείτε εδώ: http://kinisimavili.blogspot.com/p/blog-page_7879.html.

Όπως επισημάνθηκε από τους καλλιτέχνες της Κίνησης Μαβίλη, η αρχική πιλοτική πρόταση περιέλαβε προγραμματισμό 12 ημερών με καίριες δράσεις θεωρητικού και πρακτικού χαρακτήρα από καλλιτέχνες  των παραστατικών τεχνών και θεωρητικούς, ενώ η συνέχεια της δράσης θα  προσδιοριστεί από τους ίδιους «την κατάλληλη χρονική στιγμή». Σε αυτό το πλαίσιο, μπορούν σύμφωνα με το πιο πρόσφατο και ακόμη τρέχον ανοιχτό κάλεσμα των διοργανωτών μέχρι και σήμερα Πέμπτη 17 Νοεμβρίου  οι ενδιαφερόμενοι καλλιτέχνες να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους για συμμετοχή στην ενότητα δράσεων «Αυτογκόλ».  Το κάλεσμα αυτό μπορείτε να το δείτε εδώ: http://anoixtokalesma.blogspot.com/, ενώ οι προτάσεις για συμμετοχή αφορούν τις ημερομηνίες 19-22 Νοεμβρίου 2011 και υποβάλλονται ηλεκτρονικά στη διεύθυνση kinisimavili@gmail.com. Τα αποτελέσματα για τον νέο προγραμματισμό του «Αυτογκόλ» θα ανακοινωθούν απόψε.

Λίγα λόγια για το χθεσινοβραδινό «Αυτογκόλ»: Ένα αναπάντεχο «Αυτογκόλ» λοιπόν ήταν και ο χθεσινοβραδινός «ευτελισμός» της Όπερας της πεντάρας του Μπρεχτ από τους Γωγιό και Δημόπουλο. Η εξαιρετική ιδέα αυτού του δήθεν «ευτελισμού», που όμως στην πραγματικότητα κατέδειξε πολύ μεγάλο σεβασμό στον μεγάλο συγγραφέα και στις καλλιτεχνικές προθέσεις του και την ιδεολογικοπολιτική του τοποθέτηση, αποτελεί (σήμερα πλέον) μια ενδιαφέρουσα εναλλακτική (αντι)πρόταση στην επικρατούσα δήθεν «σεβάσμια» αντίληψη, που στην πραγματικότητα ευτελίζει το έργο του Μπρεχτ, διαστρεβλώνει τον χαρακτήρα του και τον παραδίδει ως λάφυρο και όπλο στους ιδεολογικούς και καλλιτεχνικούς-αισθητικούς του αντιπάλους.

Ως θεατρολόγος αλλά και ως απλό κοινό, όσο και αν είναι δύσκολος αυτός ο διαχωρισμός των ρόλων όταν μιλάμε για τον ίδιο άνθρωπο, θα ήθελα να εκφράσω την εκτίμησή μου για την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πρόταση «Αυτογκόλ» της οποίας έγινα μέτοχος, ελπίζοντας να αποτελέσει έναυσμα για περαιτέρω έρευνα και δράση, και παρακαλώ θερμά τον καθένα μας, και ιδίως εμάς τους ανθρώπους του θεάτρου, απ’ όποιο χώρο κι αν προερχόμαστε, να υποστηρίξουμε με κάθε πρόσφορο τρόπο και μέσο τέτοιες προσπάθειες. Θα χαρώ λοιπόν να δω περισσότερους γνωστούς και φίλους την επόμενη φορά που θα πάω στον κατειλημμένο-ενεργοποιημένο χώρο του Εμπρός!

Παραδοσιακά ομαδικά παιδικά παιχνίδια.

Ένα πολύ ενδιαφέρον σεμινάριο πρόκειται να διεξαχθεί στον χώρο του Πανελλήνιου Επιστημονικού Συλλόγου Θεατρολόγων με εισηγήτρια την κοινωνική ανθρωπολόγο Κλειώ Γκουγκουλή το Σάββατο 3/12/2011, ώρες 13.00-17.00 (4 διδακτικές ώρες με ενδιάμεσο διάλειμμα). 

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφτείτε την εξής ιστοσελίδα: 

http://www.pesyth.gr/teleutaia_nea.asp?id=67

     

Σχολικό θέατρο και επιβολή: μια διευκρίνιση.

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Μέχρι σήμερα Τετάρτη 16 – 11 – 2011 έπρεπε, ως γνωστόν, να παρουσιαστούμε όσοι επιλεχθήκαμε να αναλάβουμε υπηρεσία στο πλαίσιο της πολυαναμενόμενης β’ φάσης προσλήψεων αναπληρωτών εκπαιδευτικών για το μάθημα της Θεατρικής Αγωγής στα Δημοτικά Σχολεία, και όπως είναι επίσης γνωστό όταν λύνεται ένα πρόβλημα παρουσιάζεται ένα (τουλάχιστον) άλλο.

Στην προκειμένη περίπτωση, ένα από τα προβλήματα είναι το εξής: Πώς θα «επιβληθώ» στους μαθητές μου, πώς θα διασφαλίσω τις κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε να είναι το μάθημα επιτυχημένο; Επειδή σε προηγούμενο κείμενο που ανάρτησα αναφέρθηκα στο θέμα της «επιβολής» στη σχολική «τάξη» (η λέξη είναι επίτηδες εντός εισαγωγικών) αλλά και των στόχων των εκπαιδευτικών της θεατρικής αγωγής, οφείλω να διευκρινίσω και να επισημάνω πως προσωπικά θα προτιμούσα αντί της επιβολής την εμπιστοσύνη και αντί της λέξης «τάξη» τον όρο «ομάδα». Όσον αφορά όμως στον όρο «επιτυχημένο» νομίζω ότι εξαρτάται καθαρά από τους στόχους που θέτει ο καθένας, σύμφωνα βέβαια με τη δική μου άποψη θα αρκούσε αντ’ αυτού ο όρος «δημιουργικό», αλλά θα προτιμούσα να μην επεκταθώ εδώ γιατί θα ήθελα αλλού να εστιάσω.             

Θα μπορούσε λοιπόν κανείς να απορήσει και να διερωτηθεί: Μα καλά, γιατί όχι επιβολή; Και πώς μπορεί κανείς να μιλήσει για εμπιστοσύνη σε μια σχολική τάξη με τόσο μικρά παιδιά όσο είναι οι μαθητές και οι μαθήτριες του Δημοτικού Σχολείου; Κατά πρώτο λόγο, θα ήθελα να επισημάνω πως η εμπιστοσύνη δεν χαρίζεται αλλά κερδίζεται και ότι είναι βέβαια πιο εύκολο να επιβληθούμε όταν έχουμε να διαδραματίσουμε ένα ρόλο που εκ των πραγμάτων έχει εξουσία και κύρος. Και θα ήταν καλό να διερωτηθούμε σχετικά πριν γνωρίσουμε τους νέους μαθητές μας στις τάξεις τους, ανεξάρτητα από τις μέχρι τώρα παγιωμένες αντιλήψεις μας.

Πώς όμως κερδίζεται η εμπιστοσύνη των μαθητών: Σίγουρα δύσκολα, και θα ήθελα πολύ να ήξερα πώς για να σας το πω και εσάς! Δυστυχώς όμως συνταγές δεν υπάρχουν. Μια σκέψη και προτροπή είναι η εξής: Πέραν των παιχνιδιών γνωριμίας, εμπιστοσύνης κλπ, σκεφτείτε το ενδεχόμενο της εφαρμογής της δραστηριότητας του «προσωπικού συμβολαίου» του κάθε μαθητή, που μπορεί να το γράψει ο ίδιος αν είναι σε προχωρημένη τάξη και γνωρίζει αρκετά καλά τη γραφή, ή να βασιστεί σε συζήτηση με την ομάδα αλλά σε κάθε περίπτωση να οδηγήσει στη σύνταξη ή και ανάρτηση ενός «κανονισμού» που να μη βασίζεται όμως στην αυθεντία και την αυθαιρεσία του δασκάλου αλλά στις απαντήσεις που θα έχουν δώσει τα ίδια τα παιδιά σε ερωτήσεις όπως:

Τι προσδοκώ από το μάθημα της Θεατρικής Αγωγής;

Τι χρειάζεται να κάνω εγώ για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος;

Τι θα με δυσκολέψει;

Πώς θα μπορούσαν να με βοηθήσουν οι συμμαθητές μου αν δυσκολευτώ;

Φυσικά οι ερωτήσεις είναι ενδεικτικές, αλλά το σημαντικό όμως είναι να ξεφύγουμε επί τέλους από τα πρότυπα των δικών μας δασκάλων των παιδικών μας χρόνων και των μοντέλων «επιβολής» και «τάξης» που εκείνοι μας δίδαξαν.

Με εκτίμηση,

Σπύρος Πετρίτης.

Jean Tardieu, ...σου ‘πα…μου ‘πες.

Μέχρι την ερχόμενη Κυριακή, 20 Νοεμβρίου 2011, παρατάθηκε η παράσταση της Θεατρικής Ομάδας Όριο με τον παραπάνω τίτλο, που φιλοξενείται από το BIOS. Πρόκεiται μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δραματουργική σύνθεση από θεατρικά κείμενα και ποιήματα του Ζαν Ταρντιέ που παρουσιάζονται για πρώτη φορά από σκηνής στην Ελλάδα (όπως και γενικότερα ο συγγραφέας τους), με τέσσερις ηθοποιούς να μοιράζονται όλους τους ρόλους. Ο Ζαν Ταρντιέ, γεννηθείς το 1903 και αποθανών το 1995 στη Γαλλία, ασχολήθηκε και με τη μουσική, πέραν της ποίησης και βέβαια του θεάτρου, και ανήκε στους “παράλληλους και ποσήλυτους” του Θεάτρου του Παραλόγου, σύμφωνα με τον Μάρτιν Έσσλιν. Είναι ευτυχής συγκυρία πώς αυτά τα τόσο ενδιαφέροντα έργα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στη χώρα μας σε μια τόσο προσεγμένη σύνθεση και εν τέλει μέσα από μια τόσο συγκινητική παράσταση. Θα σας προέτρεπα εφόσον σας δίνεται αυτή η δυνατότητα να μην τη χάσετε. Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την εξής ιστοσελίδα: http://www.bios.gr/events/550/

Σπύρος Πετρίτης,

Θεατρολόγος.

Ανοιχτή επιστολή

Αγαπητοί φίλοι και λοιποί αναγνώστες,

Αναδημοσιεύω παρακάτω την ανοιχτή μου επιστολή προς τους συναδέλφους μου θεατρολόγους που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην 3η σελίδα του 1ου φύλλου της εφημερίδας του Πανελλήνιου Επιστημονικού Συλλόγου Θεατρολόγων ΘΕΑΤΡΟ/λόγος (Ιούνιος 2011). Ελπίζω να συμμεριστείτε την άποψή μου για τον πάντα επίκαιρο χαρακτήρα της επιστολής. Ακολουθεί το κείμενο όπως πρωτοδημοσιεύτηκε στον ΘΕΑΤΡΟ/λόγο υπ’όψην των θεατρολόγων και αναδημοσιεύεται εδώ υπ’οψην όλων σας:

Αγαπητοί συνάδελφοι,

        Απευθύνομαι σε εσάς προκειμένου να μοιραστώ μαζί σας τους προβληματισμούς μου όσον αφορά στις τελευταίες εξελίξεις στο θέμα που προέκυψε με το Θεατρικό Μουσείο. Λίγο μετά τη «διαβούλευση-φιάσκο» για τις επιχορηγήσεις στο ελεύθερο θέατρο, κι ενώ κλείνουν ιστορικά θέατρα, φαίνεται πως ο μόνος χαρακτηρισμός που ταιριάζει στην απαράδεκτη στάση των κρατούντων είναι η αναλγησία. Φαίνεται δυστυχώς πως στην εποχή του Δ.Ν.Τ. ο πνευματικός μας πολιτισμός δεν εκλαμβάνεται από τους κρατούντες ως ένα δημόσιο αγαθό προορισμένο για ελεύθερη πρόσβαση από τον ελληνικό λαό, ενώ η σχετική με το θέατρο έρευνα, πολλώ δε μάλλον, θεωρείται πλέον ασύμφορη. Ως θεατρολόγος και μέλος του Δ.Σ. του Συλλόγου μας παρακολούθησα με μεγάλη ανησυχία τις εξελίξεις, αλλά και τη μάχη που έδωσαν κυρίως οι εργαζόμενοι του Μουσείου, η οποία πλέον φαίνεται να αποδίδει καρπούς –χρησιμοποιώ όμως σκόπιμα το ρήμα “φαίνεται”, διότι verba volant, scripta manent.

To Δ.Σ. του Συλλόγου μας έδειξε τη συμπαράστασή του στον δίκαιο αγώνα των εργαζομένων αλλά και της διοίκησης του Μουσείου, καθώς είναι άλλωστε εύλογο πως η απρόσκοπτη λειτουργία του Θεατρικού Μουσείου είναι ζωτικής σημασίας για την επιστημονική έρευνα στο αντικείμενο του θεάτρου και η μη πρόσβαση των θεατρολόγων στο αρχειακό και άλλο υλικό του Μουσείου θα επέφερε μεγάλο πλήγμα στη δραστηριότητά μας. Έτσι αφ’ενός προσυπογράψαμε το κείμενο διαμαρτυρίας των εργαζομένων του Θεατρικού Μουσείου που διακινήθηκε ηλεκτρονικά, αφ’ετέρου υποστηρίξαμε τη μουσική διαμαρτυρία του Σταμάτη Κραουνάκη και των Σπείρα-Σπείρα, καλώντας παράλληλα τα μέλη του Συλλόγου για να δώσουμε το παρόν ει δυνατόν μαζικά. Δεν θα σταθώ στον απολογισμό αν ήταν ή δεν ήταν επιτυχής αυτή η εκδήλωση σε γενικές γραμμές καθώς διοργανώθηκε από άλλον φορέα και άλλοι είναι αρμόδιοι γι’ αυτό.

Ο προβληματισμός μου είναι άλλος: Κατά πόσο εμείς ως άνθρωποι του θεάτρου επιθυμούμε τη διάσωση του Θεατρικού Μουσείου και αν βέβαια την επιθυμούμε κατά πόσο είμαστε διαθέσιμοι να δουλέψουμε μαζικά και συλλογικά για τη διάσωσή του; Πώς σε μια εποχή που οι Έλληνες πολίτες έχουν αρχίσει σιγά-σιγά να συνειδητοποιούν γενικώς την αξία της συσπείρωσης και της μαζικής διαμαρτυρίας, εμείς λειτουργούμε στην καλύτερη περίπτωση ως παρέα, όταν δεν λειτουργούμε ως άτομα και μάλιστα μεταξύ μας ανταγωνιστικά –για το ποιός θα μαζέψει τα περισσότερα ψίχουλα ή θα είναι σε ένα σχολείο εκατό μέτρα ή δυο χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι του; Ζούμε σε μια κοινωνία ανταγωνιστική, όπως θα έλεγε κανείς, αλλά είναι όσο ποτέ άλλοτε προφανές ότι θα έπρεπε να είμαστε στο “εμείς” και όχι στο “εγώ”, για να θυμηθούμε τον εθνικό ήρωα… και όχι δεν καλώ σε ηρωικές πράξεις, δεν καλώ ούτε καν στο δρόμο, όπως θα ήθελα. Θα ήθελα όμως να προβληματισμούμε ως επιστημονικός και επαγγελματικός κλάδος γιατί να μην υπάρχει μαζική συμμετοχή από μέρους μας ούτε καν σε μια μουσική διαμαρτυρία με ηχηρά μάλιστα ονόματα και χωρίς εισιτήριο.

Τι πραγματικά απέτρεψε αυτή τη μαζική συμμετοχή; Μήπως δεν είναι οι θεατρολόγοι συνηθισμένοι σε απεργίες και πορείες; Μήπως η ώρα ήταν απαγορευτική για τους εργαζόμενους στα σχολεία; Μήπως δεν αρέσουν στους θεατρολόγους οι μουσικοί που συμμετείχαν στη διαμαρτυρία; Φυσικά πρόκειται για ρητορικά ερωτήματα γιατί επρόκειτο για μια μουσική διαμαρτυρία και όχι για πορεία, ενώ επίσης αν κάποιος εργαζόταν μόνο ως θεατρολόγος σε σχολείο είχε τη δυνατότητα να παραστεί –δεν μπαίνω στη διαδικασία να κρίνω εγώ τον καθένα καθώς είναι θέμα προτεραιοτήτων, φυσικά και μπορεί να έχει ο καθένας το δικό του σεβαστό προσωπικό ή οικογενειακό λόγο που δεν ήρθε αλλά ο σύλλογος έχει πλέον πάνω από χίλια μέλη, εκ των οποίων είμαι σίγουρος ότι μερικοί έχουν πληρώσει ή θα πλήρωναν εισιτήριο για τους Σπείρα-Σπείρα.

Εν κατακλείδι λοιπόν ο προβληματισμός μου δεν είναι τι κάνει ή έκανε το Κράτος –που είναι εξ ορισμού φορέας εξουσίας, όπως το έχει πει πολύ ωραία ο Αισχύλος και το επανέλαβε ο Χομπς, οπότε πολλοί από εσάς το ξέρετε καλύτερα από εμένα- αλλά τι κάνουμε εμείς για να αντισταθούμε απέναντί του πέραν του να “επαναστατούμε” από το σαλόνι μας ή από τα κυριολεκτικά ή μεταφορικά-διαδικτυακά “καφενεία”. 

Φιλικά,

Σπύρος Πετρίτης 24/5/2011.

Αριστοφάνη- Όρνιθες, μια rock παράσταση για εφήβους.

Μια ξεχωριστή, μια “εφηβική” εκδοχή των Ορνίθων του Αριστοφάνη παρουσιάζει η πολυτάλαντη και πάντα φρέσκια Τζωρτζίνα Κακουδάκη (για τους φίλους απλά Τζω) στο Θέατρο του Νέου Κόσμου κάθε Σάββατο στις 6.00 μ.μ. και σε σχολεία της Δ/βάθμιας Εκπαίδευσης, με τη συνεργασία βέβαια τεσσάρων ηθοποιών και των λοιπών συντελεστών. Τι είναι όμως το εφηβικό θέατρο; Για την ιστορία του πράγματος, πρόκεται για μια σχετικά νέα τάση στο ελληνικό θεατρικό γίγνεσθαι, μια τάση που ήρθε μόλις πριν από λίγα χρόνια από το Ηνωμένο Βασίλειο και που σιγά-σιγά, με τη βοήθεια και της Τζω, αφομοιώνεται από την ελληνική πραγματικότητα. Δεν μιλαμε ασφαλώς για το θέατρο που (θα έπρεπε να) “παράγεται” από τους ίδιους τους εφήβους στο σχολικό περιβάλλον του Γυμνασίου και του Λυκείου, όπου φοιτούν κατά κανόνα οι έφηβοι. Μιλάμε λοιπόν για κάτι άλλο, για το θέατρο που απευθύνεται σε αυτή την ηλικιακή ομάδα, αλλά και –όπως διατείνονται οι καλλιτέχνες που ασχολούνται με αυτό, και είναι πλέον αρκετοί- σε όσους ενηλίκους δεν έχουν καταπνίξει μέσα τους τον έφηβο. Τι μπορεί να σημαίνει όμως αυτό, και κυρίως τι ακριβώς χρειάζεται να διακρίνει τους ενηλίκους ώστε να δύνανται να κατανοήσουν αλλά και να συγκινηθούν από το εφηβικό θέατρο; Η Τζω απαντάει στο σκηνοθετικό της σημείωμα αναλύοντας τον υπότιτλο της παράστασής της:

Τώρα, μένει να μοιραστούμε την προτροπή του υπότιτλου της αφίσας. Μια ροκ παράσταση για εφήβους: αυτή που μπορεί να δημιουργήσει μια ελεύθερη, δημιουργική, αντισυμβατική, θυελλώδη σκέψη.

Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο των θεατροπαιδαγωγκών της δραστηριοτήτων η ομάδα θεάτρου 4frontal οργανώνει, σε συνεργασία με το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, εκπαιδευτικό πρόγραμμα, και με αφορμή τα θέματα της παράστασης Αριστοφάνη- Όρνιθες, μια rock παράσταση για εφήβους, ενθαρρύνει τις δημιουργικές προσεγγίσεις των ομάδων των εφήβων (θεατών της παράστασης) με την διοργάνωση ενός μικρού φεστιβάλ σχολικής δημιουργίας. Το φεστιβάλ θα διεξαχθεί στο Θέατρο του Νέου Κόσμου την άνοιξη (μετά τις διακοπές του Πάσχα) με μικρές σχολικές παραστάσεις ή παρουσιάσεις, με θέματα συναφή με τον προβληματισμό του έργου Όρνιθες του Αριστοφάνη.

---Δρώμενα με συγκεκριμένα κείμενα ή με κείμενα που έχουν συνταχθεί από τις σχολικές ομάδες, διάρκειας απο 10 έως 40 λεπτά, με θεματικές ενότητες όπως:

Η πόλη στην οποία ζω

Οδηγός για να αλλάξουμε τον κόσμο

Το περιβάλλον μου

Πόλη ή φύση

Ευχές για μια δίκαιη κοινωνία

Εγώ... ο διαφορετικός

Είμαστε φτιαγμένοι από την ύλη των ονείρων;

Στην διαδικασία προετοιμασίας των μικρών αυτών σκηνικών δράσεων, οι θεατροπαιδαγωγοί Τζωρτζίνα Κακουδάκη, Ηρώ Ποταμούση και Ζωή Λυμπεροπούλου θα είναι στην διάθεση των σχολείων που θα συμμετέχουν, για απορίες, διευκρινήσεις και δραματουργικές συμβουλές.

Για δήλωση συμμετοχής, εκδήλωση ενδιαφέροντος και άλλες τυχόν απορίες επικοινωνήστε: Ηρώ Ποταμούση 6976639058 και ornithes.efiviko@gmail.com

Σχολικό θέατρο: Πράγμα «καλό και άγιο» ή «πληγή»;

Την Παρασκευή που πέρασε το (φερόμενο ως) Υπουργείο Παιδείας, διά βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων προέβη στην διαβόητη για την καθυστέρησή της β΄ φάση προσλήψεων αναπληρωτών εκπαιδευτικών για το μάθημα της Θεατρικής Αγωγής στα Δημοτικά Σχολεία, και δημοσίευσε τα ονόματα των προσλαμβανόμενων εκπαιδευτικών (κλάδων ΠΕ 32 και ΠΕ 18.41). Δεν θα σταθώ εδώ στο γεγονός ότι τα υπάρχοντα κενά για το εν λόγω μάθημα και πάλι δεν καλύπτονται, καθώς όλοι προσλαμβανόμαστε με μειωμένο ωράριο. Θα ευχηθώ απλά κουράριο, δύναμη και δημιουργικότητα και θα προσπαθήσω να συμβάλω στο διάλογο για το τι είναι και τι θα έπρεπε -ίσως- να είναι το θέατρο στην εκπαίδευση, πώς θα έπρεπε δηλαδή να υπηρετήσουμε εμείς αυτό το σκοπό με την τόσο μεγάλη του σημασία, που σε καιρούς κρίσης δεν μειώνεται όπως προφανώς πιστεύει το ως άνω Υπουργείο, παρά είναι μεγαλύτερη από ποτέ. Παρακάτω λοιπόν ακολουθεί ένα κείμενο που έγραψα πριν από μερικά χρόνια προκειμένου να παρουσιαστεί σε συνέδριο του Κέντρου Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστημίου Πατρών (περισσότερα στοιχεία για το συνέδριο βλέπε σε προηγούμενη σχετική ανάρτηση), και που αναδημοσιεύεται από τα πρακτικά του (Τ.1, σσ. 601-610). Το κείμενο έχει ως εξής:

1. Εισαγωγή

Ο υποφαινόμενος οφείλει να επισημάνει ότι εμπνεύστηκε τον ομολογουμένως προκλητικό τίτλο της ανακοίνωσής του από το μεγάλο άνθρωπο του θεάτρου Βασίλη Ρώτα, ο οποίος γράφει κάπου στη δεκαετία του 1930, σχετικά με το θέατρο στο σχολείο: «Τον τελευταίο καιρό παρετηρήθη μια κακώς εννοούμενη άμιλλα των σχολείων ποιο να επιδειχτεί περισσότερο με τη σχολική γιορτή και κατάντησε το πράγμα από καλό και άγιο να γίνει πληγή»¹.

Δύο παρατηρήσεις θα μπορούσε να κάνει ο οποιοσδήποτε, έστω και αδαής: 1^ον ότι ήδη από τη δεκαετία του ’30, ίσως και νωρίτερα, υπάρχει το θέατρο στο ελληνικό σχολείο και 2^ον ότι υπάρχει με έναν τρόπο που δεν εγγυάται πάντοτε την επιτυχία. Πράγματι, με την έννοια του λεγόμενου σχολικού θεάτρου, το θέατρο στο σχολείο «προϋπάρχει της επίσημης, θεσμοθετημένης εκπαίδευσης»². Συγκεκριμένα, το σχολικό θέατρο στη νεότερη Ελλάδα γεννήθηκε τις παραμονές του 1821 μέσα από τις σχολικές παραστάσεις που οργανώθηκαν στις ελληνικές παροικίες και τις παραδουνάβιες ηγεμονίες, ενώ εδώ και πάνω από μια δεκαπενταετία ενθαρρύνεται και από την Πολιτεία δια των θεσμών των Προαιρετικών Μαθημάτων³ και των Σχολικών Δραστηριοτήτων⁴, και πιο πρόσφατα των Πανελληνίων Μαθητικών Καλλιτεχνικών Αγώνων⁵, όπου βέβαια δικαίως, τουλάχιστον όσον αφορά στο θέατρο, συμμετέχουν μόνο μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς οι μικρότεροι μαθητές δεν μπορούν να αναβιώσουν τις συμπυκνωμένες πράξεις ενός κειμένου⁶, και ως εκ τούτου μπορούν να εκφραστούν θεατρικά όχι τόσο μέσω του σχολικού θεάτρου, όσο μέσω του θεατρικού παιχνιδιού. Επιπλέον, το θέατρο στο σχολείο πολλές φορές υπηρετείται από εκπαιδευτικούς που, στο όνομα της επιδίωξης της παραγωγής ενός «καλλιτεχνικού» έργου, όχι μόνο χρησιμοποιούν μεθοδολογία εντελώς αντιπαιδαγωγική, αλλά και λειτουργούν με τρόπο που και την ίδια την υπηρετούμενη τέχνη προδίδει.

2. Η άποψη του Β. Ρώτα

Ο ίδιος ο Ρώτας ανέλυσε με αρκετή ακρίβεια τους παράγοντες που στοιχειοθετούν αυτή την παθολογία⁷: Εκτός από το στείρο ανταγωνιστικό πνεύμα -το οποίο σήμερα ενισχύεται όχι μόνο από το κλίμα έντονου ανταγωνισμού που επικρατεί στις ανθρώπινες σχέσεις και που το «αντιμετωπίζει ο σημερινός άνθρωπος σαν μια οδυνηρή πραγματικότητα από την παιδική του ήδη ηλικία, τόσο στην καθημερινή σχολική ζωή, όσο και στις εξωσχολικές του δραστηριότητες»⁸, αλλά και από το διαγωνιστικό χαρακτήρα των διαφόρων φεστιβάλ που διοργανώνονται από κρατικούς και άλλους φορείς και όπου είθισται να παρουσιάζονται οι παραστάσεις των σχολείων, παρ’ όλο που ένας κριτικός θεάτρου του διαμετρήματος του Άλκη Θρύλου είχε κατ’ επανάληψη εκφράσει την άποψη πως «τα παιδιά πρέπει να παίζουν στο προαύλιο του σχολείου τους, και πουθενά αλλού»⁹- αναφέρθηκε στην έλλειψη του κατάλληλου χρόνου προετοιμασίας και στην εν γένει προχειρότητα που χαρακτηρίζει τις περισσότερες παραστάσεις, που βέβαια είναι δυσανάλογες προς τις απαιτήσεις των εκπαιδευτικών και των γονέων, που οι μεν πρώτοι πιέζουν τα παιδιά να μάθουν λόγια απ’ έξω και να συμμετέχουν σε πολύωρες θεατρικές και παραθεατρικές εκδηλώσεις, οι δε δεύτεροι προβάλλουν σε αυτά τις δικές τους ανεκπλήρωτες φιλοδοξίες.

Επίσης, ο Ρώτας αναφέρθηκε στην έλλειψη σωστού κριτηρίου ως προς την επιλογή του κατάλληλου για παιδιά δραματολογίου και -πολύ σημαντικό- στην αποδιοργάνωση του σχολείου που συνήθως προκαλείται από την ξαφνικά μανιώδη, κατά τους δυο -το πολύ- τελευταίους μήνες του σχολικού έτους, ενασχόληση της σχολικής κοινότητας με τη γιορτή. Δυστυχώς, εύκολα διαπιστώνει κανείς σήμερα πως ουσιαστικά λίγα έχουν αλλάξει από τότε που ο Ρώτας έκανε τις παραπάνω δυσοίωνες διαπιστώσεις. Μέσα στα πλαίσια αυτά, τα περιθώρια για μια καλλιτεχνικά επιτυχημένη σχολική παράσταση περιορίζονται. Τα πράγματα όμως είναι ακόμη πιο δυσοίωνα από απόψεως παιδαγωγικής. Με άλλα λόγια, ο Ρώτας είδε το θέμα κυρίως από απόψεως «καλλιτεχνικής», και έτσι ενέμεινε σε διαπιστώσεις που σχετίζονται με την καλλιτεχνική ποιότητα του θεάτρου που «παράγεται» στο σχολείο. Ωστόσο, το θέατρο στο σχολείο θα πρέπει να λειτουργεί ως ένα μέσο διδακτικής του θεάτρου, κυρίως όμως, όπως και κάθε άλλη δραστηριότητα της σχολικής ζωής, θα πρέπει να έχει ως βασικό στόχο την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του μαθητή.

3. Γενική προβληματική

Τι μπορεί να προσφέρει από παιδαγωγικής απόψεως ένα σχολικό θέατρο όπως σκιαγραφήθηκε παραπάνω, και πώς μπορεί αναβαθμιστεί; Φαίνεται πως, πέραν της προφανούς αλλά και πανθομολογούμενης ανάγκης κρατικής μέριμνας για την εξασφάλιση περισσότερων ωρών για το θέατρο κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους και της απαραίτητης υλικοτεχνικής υποδομής, θα πρέπει να οδηγηθούμε σε μια άλλη νοοτροπία των εκπαιδευτικών, που δεν θα βλέπουν πλέον το σχολείο σαν μια αρένα, αλλά ως ένα χώρο δημιουργίας, διαπαιδαγώγησης και προαγωγής της υγείας. Ο υποφαινόμενος, αν και γνωρίζει πως δεν πρόκειται να εξαντλήσει το θέμα, ευελπιστεί πως στα στενά πλαίσια της εργασίας που θα παρουσιαστεί θα αναφερθεί στους απαραίτητους όρους που απαιτούνται για ένα τέτοιο σχολείο αλλά και -κυρίως- στο ρόλο που θα μπορούσε να παίξει στους κόλπους του η θεατρική δραστηριότητα των μαθητών με την υποστήριξη των εκπαιδευτικών, που βέβαια δεν ταυτίζεται με τη δια της «χρήσης» των μαθητών πραγματοποίηση των σκηνοθετικών «οραμάτων» των εκπαιδευτικών, η οποία θα λειτουργούσε ως προκρούστεια κλίνη.

Με άλλα λόγια, ο υποφαινόμενος θα ασχοληθεί με τους γενικούς σκοπούς και στόχους της θεατρικής δραστηριότητας των σχολείων, επιχειρώντας παράλληλα μια γενική αποτίμηση της παρούσας κατάστασης και προσπαθώντας να φθάσει σε συμπεράσματα και σε προτάσεις. Εδώ θα πρέπει να διευκρινιστεί πως δεν μιλάμε για το μάθημα της θεατρικής αγωγής, το οποίο όντως, σε αντίθεση με το σχολικό θέατρο, αποτελεί καινοτομία και που δεν θα πρέπει να συγχέεται με τη διαδικασία της δημιουργίας μιας παράστασης, η οποία σήμερα, χωρίς να αποκλείεται ως πρακτική στα πλαίσια του εν λόγω μαθήματος, δεν αποτελεί ούτε προϋπόθεση ούτε βασικό στόχο για το μάθημα αυτό, το οποίο στηρίζεται, εν τέλει, περισσότερο στο θεατρικό παιχνίδι -Ο όρος αυτός εμφανίστηκε αποφασιστικά στην Ελλάδα μέσα στη δεκαετία του 1970. «Αυτή η νέα πρακτική αφομοιώθηκε γρήγορα από την περιφερειακή δράση των δημοτικών κυρίως σχολείων, μέσα από εργαστήρια που οργάνωναν οι σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων, και άρχισε να αποτελεί μια ανεξάρτητη αλλά πολύ αγαπητή δραστηριότητα για τα παιδιά εκτός εγκύκλιου προγράμματος»¹⁰. 

Εξάλλου, η θεατρική παράσταση, αν και ακόμη «κυρίαρχη πρακτική της θεατρικής έκφρασης, στα σχολεία και τα ερασιτεχνικά εργαστήρια»¹¹, τα τελευταία χρόνια «διανθίστηκε και σε πολλές περιπτώσεις αντικαταστάθηκε από μια πιο εργαστηριακή προσέγγιση του θεάτρου και με στόχο όχι την οργανωμένη παραγωγή ενός “καλλιτεχνικού” έργου αλλά τη διεύρυνση της επικοινωνίας και την αναζήτηση των εκφραστικών μέσων των μαθητών και των ερασιτεχνών του θεάτρου»¹². Δηλαδή, πέραν της κοινής πλέον διαπίστωσης ότι «θεατρική παιδεία δεν κάνουν και δεν προσφέρουν μόνο όσοι κάνουν μια παράσταση»¹³, βλέπουμε πως μετατοπίζεται η στόχευση της ίδιας της σχολικής ή και γενικότερα ερασιτεχνικής θεατρικής παράστασης. Ωστόσο, οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί δεν παύουν να «κάνουνε θέατρο με τους μαθητές με σκοπό να οδηγηθούν σε ένα άμεσο θεατρικό αποτέλεσμα, στην παράσταση και μάλιστα με καλλιτεχνικούς όρους, μερικούς μάλιστα εντελώς αντιπαιδαγωγικούς όπως η διαδικασία της διανομής»¹⁴, η οποία δυστυχώς γίνεται συνήθως με κριτήρια τα οποία όχι μόνο αναπαράγουν με τον πλέον απροκάλυπτο τρόπο κάθε είδους στερεότυπα και διακρίσεις, αλλά ούτε καν εξασφαλίζουν την πολυπόθητη «καλλιτεχνική» επιτυχία, καθώς οι εκπαιδευτικοί δεν είναι, ως επί το πλείστον, οι ίδιοι προετοιμασμένοι καταλλήλως.  

4. Σχολικό θέατρο και ανταγωνισμός

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Τι συμβαίνει με το κλίμα έντονου ανταγωνισμού που επικρατεί στην εποχή μας και πώς επηρεάζει τη θεατρική δραστηριότητα στο σχολείο; Πρόκειται δυστυχώς για μια καθοριστική επιρροή. Η δημιουργικότητα, η χαρά από τη συμμετοχή σε ένα συλλογικό καλλιτεχνικό έργο και η αισθητική απόλαυση από το έργο των άλλων συνήθως καταπνίγονται και εξαλείφονται υπό την επίδραση του αφόρητου άγχους -το οποίο προκαλούν, μεταξύ άλλων, «οι “απαιτήσεις” και η “κριτική” των γονέων, έτσι όπως τις αντιλαμβάνονται οι εκπαιδευτικοί, η προετοιμασία, η αγωνία για το αποτέλεσμα και η επιθυμία των ίδιων των εκπαιδευτικών να παρουσιάσουν “την τέλεια γιορτή”»¹⁵- καθώς και του συχνά αθέμιτου ανταγωνισμού, κυρίως στα πλαίσια των διαφόρων σχετικών διαγωνισμών, όπου η κρίση και σύγκριση όχι μόνο των συμμετεχόντων μαθητών αλλά και των δασκάλων τους επικρέμαται ως δαμόκλειος σπάθη. Η μη διάκριση, που δεν θα μπορούσε να εκλειφθεί παρά ως μια αποτυχία, βαραίνει πολύ σε μια επιδοτική-ανταγωνιστική κοινωνία, όπου «η επαγγελματική επιτυχία και η κοινωνική πρόοδος του ατόμου προϋποθέτουν […] την επιδίωξη από μέρους του της επιτεύξεως ορισμένων επιδόσεων σε περιοχές της ανθρώπινης δραστηριότητας και μάλιστα στον επαγγελματικό τομέα»¹⁶.

5. Σχολικό θέατρο και «λογοκοπική αγωγή»

Η κατ’ αρχήν λογική επιθυμία του εκπαιδευτικού για διάκρισή του ως σκηνοθέτη των μαθητών του, εφόσον ασχολείται με το θέατρο στο σχολείο, γίνεται όμως παράλογη όταν γίνονται παράλογες και οι απαιτήσεις του από τους μαθητές αυτούς, με πρώτο αποτέλεσμα να μεταφέρεται το δικό του άγχος, πολλαπλασιασμένο βέβαια, στα παιδιά και δεύτερο -και χειρότερο- να προκαλείται μια ταύτιση του θεάτρου όχι πια με το παιχνίδι, όπως θα ήταν φυσικό, αλλά, στην καλύτερη περίπτωση, με την έννοια του σχολικού καθήκοντος. Έτσι, οι μαθητές καλούνται, σε ελάχιστο μάλιστα χρονικό διάστημα, να «παπαγαλίσουν» κατεβατά, με τον ίδιο τρόπο που, δυστυχώς, πολύ συχνά υποχρεούνται να μάθουν απ’ έξω την ιστορία, χωρίς όμως να την κατανοούν. «Το πρόβλημα της παροχής λογοκοπικής και παθητικής αγωγής, αντί της προσφοράς εργαστηριακής και ενεργητικής»¹⁷, που θα έπρεπε να παρέχει το σχολείο, κάνει αισθητή την παρουσία του και στο σχολικό θέατρο. Η κίνηση, δηλαδή η πιο σημαντική ίσως παράμετρος σε αυτή την τέχνη, είτε εξοβελίζεται εντελώς από την παράσταση είτε ανατίθεται αποκλειστικά στη δικαιοδοσία του εκπαιδευτικού φυσικής αγωγής, με αποτέλεσμα αφ’ ενός η ίδια η κίνηση να περιορίζεται σε ένα ή περισσότερα ανεξάρτητα ιντερλούδια και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο ρόλος της να υποβαθμίζεται, αφ’ ετέρου η παράσταση να γίνεται, εξ αιτίας της χρονικής διάρκειάς της, μια κουραστική για όλους –πλην των γονέων ίσως- εκδήλωση, χωρίς μέτρο και άνευ ουσίας. 

6. Σχολικό θέατρο και επιβολή

Και είναι αλήθεια πως γι’ αυτές τις θεατρικές και λοιπές παραστατικές εκδηλώσεις όχι μόνο χάνονται πολύτιμες ώρες, που θα μπορούσαν να διατεθούν για πραγματικά δημιουργικές δραστηριότητες, αλλά και αποδιοργανώνονται πλήρως τα σχολεία. Επίσης, εκπαιδευτικοί που δεν μπορούν ή απλώς δεν επιθυμούν να παρουσιάσουν παράσταση ωθούνται εκόντες-άκοντες προς αυτή την κατεύθυνση από τους Διευθυντές των σχολικών μονάδων όπου υπηρετούν -και μάλιστα οι παρεμβάσεις συνεχίζονται σε όλα τα στάδια της προετοιμασίας. Τέλος, γονείς που δεν διαθέτουν τα απαραίτητα μέσα καλούνται να προβούν σε υπέρμετρα έξοδα, για να καλυφθούν συχνά ανούσια σκηνικά και κοστούμια και -κατ’ ουσίαν- για να μη νιώσει μειονεκτικά το παιδί τους σε σχέση με τους συμμαθητές του ή -ακόμη χειρότερα- να μην περιθωριοποιηθεί από τους -υποτίθεται- καλλιτεχνικά ευαίσθητους εκπαιδευτικούς που έχουν την ευθύνη της παράστασης, και όλα αυτά σε ένα καθεστώς δημόσιας και δωρεάν παιδείας. Όπως αναφέρθηκε και προηγούμενα, είναι προφανής και πανθομολογούμενη η ανάγκη κρατικής μέριμνας για την εξασφάλιση των απαραίτητων ωρών και κονδυλίων για το θέατρο στο σχολείο, αλλά όσες ώρες και όσα κονδύλια και να διατεθούν, απλά θα σπαταληθούν, αν δεν εξασφαλιστούν κάποιοι άλλοι, πραγματικά ουσιαστικοί όροι για ένα δημιουργικό θέατρο στο σχολείο, εκ των ων ουκ άνευ.

7. Ο ηθικοπλαστικός χαρακτήρας

Και ερχόμαστε στο θέμα του κατάλληλου για παιδιά ρεπερτορίου. Πρόκειται ασφαλώς για ένα ακανθώδες θέμα, γιατί δεν έχει ξεπεραστεί πλήρως η πατροπαράδοτη άποψη πως το έργο για παιδιά και εφήβους θα πρέπει δήθεν να έχει έναν ηθικοπλαστικό χαρακτήρα, να εκπέμπει «μηνύματα» -παρ’ όλο που οι θεατρικοί συγγραφείς κατά κανόνα προσεγγίζουν την πραγματικότητα διαφορετικά απ’ ό,τι οι επιστήμονες, οι θεολόγοι ή ακόμη και οι φιλόσοφοι, όπως και κάθε άλλος καλλιτέχνης¹⁸. Πέραν των δυσκολιών που προκαλούν αυτά τα συχνά μανιχαϊστικά μηνύματα σε παιδιά και γονείς που για κοινωνικούς ή θρησκευτικούς λόγους δεν επιθυμούν να συμμετέχουν σε τέτοιες παραστάσεις και λοιπές εορταστικές εκδηλώσεις¹⁹, η μονοσημία τους συντελεί ώστε το έργο να καταντάει καθαρή προπαγάνδα, με αποτέλεσμα να χάνει κατ’ ουσίαν την αισθητική του αξία και τον καλλιτεχνικό του χαρακτήρα. Θα μπορούσαμε να πούμε πως ένα κριτήριο διάκρισης του αξιόλογου θεατρικού έργου για παιδιά και εφήβους ίσως είναι η αποδοχή του ως τέτοιου και η αισθητική απόλαυσή του και από τους ενηλίκους. Η διαφορά του από τα υπόλοιπα αξιόλογα θεατρικά έργα είναι πως απευθύνεται σε ανηλίκους, με την έννοια μιας ιδιαίτερης εγγύτητας στη δική τους ζωή, στα δικά τους ενδιαφέροντα και στους δικούς τους προβληματισμούς. Με αυτή την έννοια, δεν χρειάζεται να έχει «βαπτισθεί» ένα έργο «παιδικό» για να παιχτεί από ανηλίκους, αρκεί βέβαια να μην παρουσιάζει άλλες ιδιαιτερότητες, πχ γλωσσικές –Ευτυχή συγκυρία αποτελεί η παρουσίαση έργου των ίδιων των μαθητών, που πολλές φορές επιτυγχάνεται στα πλαίσια της θεατρικής αγωγής. 

8. Η διανομή

Η επιλογή του έργου δεν αποτελεί εν τούτοις το μοναδικό πρόβλημα που θα πρέπει να ξεπεραστεί στα πλαίσια της προετοιμασίας μιας σχολικής θεατρικής παράστασης. Το μοίρασμα των ρόλων δίνει, πραγματικά, την εντύπωση ενός γόρδιου δεσμού, μιας και δεν μπορεί να παρακαμφθεί, παρ’ όλο που μια διαδικασία διανομής κατά τα πρότυπα του επαγγελματικού θεάτρου θα πρέπει, όπως φάνηκε από τα παραπάνω, οπωσδήποτε να αποφευχθεί. Μια ενδιαφέρουσα αντιπρόταση είναι η λογική του κόντρα-ρόλου, όπου ο ρόλος της όμορφης πρωταγωνίστριας δίνεται σε ένα αντισυμβατικά όμορφο κορίτσι, ή ο ρόλος ενός λαλίστατου και υπερκινητικού αγοριού σε ένα συνεσταλμένο. Παρά τα πλεονεκτήματα αυτής της λογικής -πχ ενίσχυση της αυτοεκτίμησης μειονεκτούντων ή απλώς «διαφορετικών» μαθητών, ενεργοποίησή τους για συμμετοχή σε συλλογικές δραστηριότητες και γνωριμία τους με το σύνολο- δεν θα πρέπει να παραθεωρήσουμε και το σκηνικό ένστικτο των ίδιων των παιδιών, που αν αφεθούν να επιλέξουν μόνα τους τους ρόλους τους θα επιδείξουν κατά κανόνα άριστη γνώση τόσο των απαιτήσεων των ρόλων, όσο και των δικών τους δυνατοτήτων.

Σε περίπτωση σύγκρουσης λόγω διεκδίκησης του ίδιου ρόλου, ο εκπαιδευτικός δεν θα πρέπει να λειτουργήσει παρά ως παιδαγωγός και να διαχειριστεί κατ’ αυτόν τον τρόπο την κρίση. Η τελική επιλογή ανάμεσα στους διεκδικητές μπορεί να γίνει από την ομάδα, να αφεθεί στην τύχη (πχ λάχνισμα, κλήρωση) ή να βαρύνει αποκλειστικά τον ίδιο τον εκπαιδευτικό, ο οποίος όμως θα πρέπει να την κάνει με κριτήρια παιδαγωγικά-διδακτικά και όχι δήθεν καλλιτεχνικά. Σε κάθε περίπτωση, ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να δίνει βαρύτητα στο συλλογικό χαρακτήρα της δραστηριότητας και να επισημαίνει πως ακόμη και οι «μικρότεροι» ρόλοι μπορούν να αναδείξουν τους μεγαλύτερους ηθοποιούς. Άλλωστε, μπορεί ένας μαθητής να έχει αναλάβει να παίξει έναν ασήμαντο ρόλο υποκριτικά, αλλά κι ένα σπουδαιότατο ρόλο ως βοηθός του εκπαιδευτικού στο σκηνοθετικό του έργο, να έχει γράψει σκηνές από το έργο ή να έχει επιμεληθεί το σκηνικό χώρο της παράστασης, τα κοστούμια ή ακόμη και τις προσκλήσεις.

9. «Η ώρα της κρίσης»

Και έρχεται η στιγμή της παράστασης: «Η ώρα της κρίσης», θα έλεγε κάποιος… Και όμως, δεν είναι δυνατό να κρίνουμε εκ του αποτελέσματος το σχολικό θέατρο, έστω κι αν αυτό μπορεί να ισχύει στην περίπτωση του επαγγελματικού -«Δε νομίζω ότι τα προετοιμαστικά στάδια, τα παρασκήνια, ενδιαφέρουν άλλους από τους ειδικούς· τα δημόσια θεάματα, τα θεάματα που προσφέρονται στο κοινό, πρέπει, πιστεύω, να είναι καταλήξεις»²⁰, έγραψε ο Άλκης Θρύλος το 1950 σχετικά με το επαγγελματικό θέατρο, ενώ για τις παραστάσεις των δραματικών σχολών γράφει: «Είμαι βασικά αντίθετη σ’ αυτές τις επιδείξεις που παρουσιάζονται με χαραχτήρα παραστάσεων, και μάλιστα κάποτε με χαραχτήρα παραστάσεων με αξιώσεις, ενώ είναι ακόμα καθαρά μαθητικές»²¹. Η προετοιμασία μιας σχολικής θεατρικής παράστασης θα πρέπει λοιπόν να αξιολογείται ως ένα Project, αλλά σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή «η αξιολόγηση του προϊόντος δεν πρέπει να είναι ξεκομμένη από την όλη διαδικασία παραγωγής του. Μπορεί πολλές φορές το προϊόν από μόνο του να μη λέει πολλά […], η αξιολόγησή του όμως γίνεται σε σχέση με τη διαδικασία παραγωγής του»²². Πχ η παιδαγωγική αξία μιας σχολικής θεατρικής παράστασης θεωρείται αμελητέα, όταν οι πέντε πιο επιδέξιοι μαθητές της ομάδας συμμετέχουν μόνοι τους στη δημιουργία αυτής της παράστασης -που όντως είναι εξαιρετική- και οι υπόλοιποι περιορίζονται στο ρόλο του θεατή.

Είναι πλέον ξεκάθαρο πως έχουμε μπει στον πυρήνα της προβληματικής της παρούσας εργασίας. Είναι επίσης ξεκάθαρο πως παρά τα έξοδα των ίδιων των εκπαιδευτικών, αλλά και των γονέων, των σχολικών επιτροπών, των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των άλλων προσώπων και φορέων που χρηματοδοτούν συνήθως το σχολικό θέατρο σήμερα –πλουσιοπάροχα ή φειδωλά, δεν έχει και τόση σημασία, εφόσον άλλωστε «το φτωχό θέατρο αποδεικνύεται συχνά πιο “πλούσιο” από το πλούσιο»²³- αυτό δεν χαρακτηρίζεται πάντοτε ούτε από καλλιτεχνικό επίπεδο ούτε –πολύ περισσότερο- από παιδαγωγική άποψη, τη στιγμή που θα μπορούσε να αποτελέσει όχι απλώς ένα μέσο βιωματικής προσέγγισης του πνευματικού μας πολιτισμού γενικότερα από τη μαθητιώσα νεολαία, που τόσο μακριά απ’ αυτόν βρίσκεται σήμερα, εξ αιτίας της προβαλλόμενης από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης υποκουλτούρας, αλλά και ένα μέσο για την ολόπλευρη προσωπική ανάπτυξη του κάθε μαθητή, με ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη των κοινωνικών του δεξιοτήτων και των επικοινωνιακών σχέσεών του, ως εκπαιδευτικών στόχων παράλληλων και ισάξιων με την ακαδημαϊκή του πρόοδο.

10. Συμπεράσματα

Στο σύγχρονο σχολείο, είτε λέγεται πειραματικό, ολοήμερο, μουσικό ή καλλιτεχνικό είτε είναι το γνωστό σε όλους σχολείο, η θεατρική δραστηριότητα, τόσο με τη μορφή του μαθήματος της θεατρικής αγωγής, όσο και με τη μορφή της προετοιμασίας μιας παράστασης, θα μπορούσε να εγγυηθεί την αποτελεσματικότητά της όχι μόνο ως μέσο προπαρασκευής των αυριανών θεατρανθρώπων και των εκκολαπτόμενων θεατρόφιλων, αλλά και ως μέσο ανάπτυξης και εξάσκησης των κοινωνικών δεξιοτήτων και των επικοινωνιακών σχέσεων του σημερινού μαθητή και αυριανού πολίτη. Είναι αυτονόητο πως η επιδίωξη της προσωπικής μόνο προβολής και διάκρισης και ο πέραν της ευγενούς άμιλλας ανταγωνισμός δεν μπορούν να έχουν καμιά απολύτως θέση σε ένα τέτοιο σχολείο. Με αυτή την έννοια, επιτυχημένη χαρακτηρίζεται η θεατρική δραστηριότητα όταν το αίσθημα της αυτοεκτίμησης και η εμπιστοσύνη που έχει κανείς προς τον εαυτό του δεν αποτελούν κλειδί μόνο για την προσωπική του επιτυχία αλλά και για την ικανότητά του να λειτουργήσει επικοινωνιακά και ομαδοσυνεργατικά και να στρατευθεί κοινωνικά.

Για να επιτευχθεί αυτή η ιδεατή κατάσταση, το θέατρο στο σχολείο με τη μορφή του σχολικού θεάτρου θα πρέπει να βασιστεί στη δραματοποίηση, όσο κι αν η τελευταία μπορεί, σύμφωνα με ορισμένα κριτήρια, να ξεχωριστεί «θεωρητικά» όχι μόνο από το φανταστικό-συμβολικό παιχνίδι, αλλά και από το ίδιο το θέατρο, τουλάχιστον στην παραδοσιακή του μορφή -«Όλες αυτές οι διαφορές, ισχύουν για τη δραματοποίηση και το παραδοσιακό θέατρο. Το πρωτοποριακό-σύγχρονο θέατρο βρίσκεται πολύ κοντά στη δραματοποίηση»²⁴, όπως μας βεβαιώνει η Άλκηστις. Η αναγκαιότητα εφαρμογής της δραματοποίησης στηρίζεται λοιπόν «σε μια σειρά δικαιώματα του παιδιού στη γνώση και στη ζωή»²⁵, που έχουν συνοπτικά διατυπωθεί από την Περσεφόνη Σέξτου, και που στη συνέχεια επιγραμματικά θα επαναδιατυπωθούν ως εξής: επαφή με τον πολιτισμό μέσω του σχολείου, κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, συνεργασία κι αλληλεπίδραση, κοινωνική αφύπνιση, γνώση της λαϊκής κληρονομιάς και των προοπτικών του μέλλοντος, δημιουργική εκπαίδευση²⁶.

Επιπλέον, ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να λειτουργεί ως ένας εμψυχωτής, που να μην είναι παρεμβατικός, αλλά ούτε απλώς συντονιστικός. «Πέρα από σπουδές, γνώσεις ή πρακτικές, βασική προϋπόθεση για να παίξει κάποιος το ρόλο του εμψυχωτή είναι να μπορεί ν’ αφήσει ελεύθερο το σώμα του, ν’ απελευθερωθεί από έμφυτες συστολές και από το πλήθος των ψυχοσωματικών αναστολών των ενηλίκων -και ιδίως εκείνων που παράγουν “διδακτικό” έργο. Να μπορεί να σταθεί στα παιδιά ενώπιος ενωπίω. Χαλαρός και γαλήνιος. Ενθουσιώδης και ενθαρρυντικός. Και προπαντός οικείος και ανθρώπινος»²⁷. Είναι ολοφάνερο πως η σύγχρονη παιδαγωγική απαιτεί και αναμένει από τον εκπαιδευτικό μια τελείως διαφορετική αντιμετώπιση των υποκειμένων της αγωγής, ιδίως στην περίπτωση που «διδάσκει», έστω και με την ευρεία έννοια του όρου, μία μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης. Άρα θα πρέπει πρώτα απ’ όλα ο ίδιος να είναι επαρκώς προετοιμασμένος, δηλαδή καταρτισμένος κι ενημερωμένος, για τα νέα γνωστικά αντικείμενα ή το νέο τρόπο με τον οποίο καλείται να αντιμετωπίσει τις καθιερωμένες πλέον δραστηριότητες της σχολικής ζωής.

Εν κατακλείδι, συμπεραίνεται ότι το σχολικό θέατρο θα πρέπει να εγκαταλείψει πλέον τον παραδοσιακό του προσανατολισμό και να αναβαθμιστεί, ώστε να συμβαδίσει με τις νέες παιδαγωγικές απαιτήσεις, σύμφωνα με τις οποίες οι στόχοι διδασκαλίας και τα κριτήρια αξιολόγησης δεν έχουν να κάνουν τόσο με το τελικό προϊόν, όσο με την ίδια τη δραστηριότητα κατά την πορεία και τα διάφορα στάδια της εφαρμογής της.  

Σημειώσεις

1. Ρώτας, Β. (1996), Οδηγός για σχολικές παραστάσεις, Αθήνα: Επικαιρότητα. Σελ. 78.

2. Δεμερτζή, Β. (2001), Προσεγγίζοντας το θέατρο στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας. Στο: Ν. Γκόβας, Φλ. Κακλαμάνη (Επιμ.),  Αναζητώντας τη θέση του θεάτρου στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (Πρακτικά 1^ης Διεθνούς Συνδιάσκεψης για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, Αθήνα, Δεκέμβριος 2000) Αθήνα, σελ. 22.

3. Προεδρικό Διάταγμα 35 (ΦΕΚ 11/ τ.Α’/4-2-91).

4. Υπουργική Απόφαση Γ2/4867/28-8-92 (ΦΕΚ 629/τ.Β’/23-10-92).

5. Παράγραφος 10 του άρθρου 14 του Νόμου 2817/2000 (ΦΕΚ 78/τ.Α’/14-3-00).

6. Δανασσής-Αφεντάκης, Αντ. Κ. (1997), Εισαγωγή στην παιδαγωγική, τ. Γ’, Σύγχρονες τάσεις της αγωγής, Β’ έκδοση, Αθήνα: χ.ε. Σελ. 39.

7. Ρώτας, Β., όπως παραπάνω, σελ. 78-79.

8. Κρουσταλάκης, Γ. Σ. (2005), Διαπαιδαγώγηση, πορεία ζωής: Θεωρία και πράξη της αγωγής του νέου ανθρώπου, Ζ’ έκδοση, Αθήνα: χ.ε. Σελ. 89.

9. Θρύλος, Αλ. (1979), Το ελληνικό θέατρο, Ε’ τόμος, 1949-1951, Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη. Σελ. 247.

10. Κακουδάκη, Τζ., Διδακτική του θεάτρου: Σχολές, μέθοδοι, τεχνικές, τάσεις και η αξιοποίησή τους ως εκπαιδευτικό εργαλείο. Μουσική σε Πρώτη Βαθμίδα, Άνοιξη 2006, 1: 69. 

11. Όπως παραπάνω.

12. Όπως παραπάνω.

13. Κουρετζής, Λ. (1991), Το θεατρικό παιχνίδι: Παιδαγωγική θεωρία: Πρακτική και θεατρολογική προσέγγιση, Αθήνα: Καστανιώτης. Σελ. 29.

14. Κακουδάκη, Τζ., όπως παραπάνω: 71. 

15. Μπιρμπίλη, Μ., Καμπέρη, Ελ. (2007), Οι γιορτές στο σύγχρονο νηπιαγωγείο: Πηγή ευχαρίστησης ή άγχους; Στο: Γ. Δ. Καψάλης, Απ. Ν. Κατσίκης (Επιμ.),  Η πρωτοβάθμια εκπαίδευση και οι προκλήσεις της εποχής μας (Πρακτικά Συνεδρίου, Ιωάννινα, 17-20 Μαΐου 2007) Ιωάννινα, σελ. 152.

16. Κρουσταλάκης, Γ. Σ., όπως παραπάνω, σελ. 88.

17. Πολυχρονόπουλος, Π., Σαμαράς, Β., Μεγαρίτης, Β. (2007), Η εισαγωγή της παιδαγωγικής τεχνολογίας σε όλες τις τάξεις του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου θα αποτελούσε καινοτομία στρατηγικής σημασίας του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Στο: ΥΠΕΠΘ, Περιφερειακή Διεύθυνση Π/βάθμιας και Δ/βάθμιας Εκπαίδευσης Ηπείρου,  Γλώσσα, σκέψη και πράξη στην εκπαίδευση (Πρακτικά 2^ου Εκπαιδευτικού Συνεδρίου, Ιωάννινα, 19-21 Οκτωβρίου 2007) Ιωάννινα.

18. Πελεγρίνης, Θ. Ν. (1997), Οι πέντε εποχές της φιλοσοφίας, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Σελ. 11-19.

19. Μπιρμπίλη, Μ., Καμπέρη, Ελ., όπως παραπάνω.

20. Θρύλος, Αλ., όπως παραπάνω, σελ. 245.

21. Όπως παραπάνω.

22. Φρυδάκη, Ευ. (2007), Γενική διδακτική Α’, Αθήνα: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Σελ. 37.

23. Πετρίτης, Σ. (2005), Θέατρο και παραμύθι στο σύγχρονο Δημοτικό Σχολείο. Στο: Α. Τριλιανός, Ι. Καράμηνας (Επιμ.), Μάθηση και διδασκαλία στην κοινωνία της γνώσης (Πρακτικά Ε’ Πανελληνίου Συνεδρίου με διεθνή συμμετοχή, Αθήνα, 26-28 Νοεμβρίου 2004) Αθήνα, Τόμος Β’, σελ. 643. 

24. Άλκηστις (1989), Το αυτοσχέδιο θέατρο στο σχολείο, Β’ έκδοση, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Σελ. 10.

25. Σέξτου, Π. (1998), Δραματοποίηση, το βιβλίο του παιδαγωγού-εμψυχωτή: Μέθοδοι-Εφαρμογές-Ιδέες, Αθήνα: Καστανιώτης. Σελ. 33.

26. Όπως παραπάνω, σελ. 33-36.

27. Κουρετζής, Λ., όπως παραπάνω, σελ. 45.

Βιβλιογραφία

Άλκηστις (1989), Το αυτοσχέδιο θέατρο στο σχολείο, Β’ έκδοση, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. 

Δανασσής-Αφεντάκης, Αντ. Κ. (1997), Εισαγωγή στην παιδαγωγική, τ. Γ’, Σύγχρονες τάσεις της αγωγής, Β’ έκδοση, Αθήνα: χ.ε.

Δεμερτζή, Β. (2001), Προσεγγίζοντας το θέατρο στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας στο: Ν. Γκόβας, Φλ. Κακλαμάνη (Επιμ.),  Αναζητώντας τη θέση του θεάτρου στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, Πρακτικά 1^ης Διεθνούς Συνδιάσκεψης για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, Αθήνα, Δεκέμβριος 2000.

Θρύλος, Αλ. (1979), Το ελληνικό θέατρο, Ε’ τόμος, 1949-1951, Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη.

Κακουδάκη, Τζ., Διδακτική του θεάτρου: Σχολές, μέθοδοι, τεχνικές, τάσεις και η αξιοποίησή τους ως εκπαιδευτικό εργαλείο. Μουσική σε Πρώτη Βαθμίδα, Άνοιξη 2006, 1. 

Κουρετζής, Λ. (1991), Το θεατρικό παιχνίδι: Παιδαγωγική θεωρία: Πρακτική και θεατρολογική προσέγγιση, Αθήνα: Καστανιώτης. 

Κρουσταλάκης, Γ. Σ. (2005), Διαπαιδαγώγηση, πορεία ζωής: Θεωρία και πράξη της αγωγής του νέου ανθρώπου, Ζ’ έκδοση, Αθήνα: χ.ε.  

Μπιρμπίλη, Μ., Καμπέρη, Ελ. (2007), Οι γιορτές στο σύγχρονο νηπιαγωγείο: Πηγή ευχαρίστησης ή άγχους; στο: Γ. Δ. Καψάλης, Απ. Ν. Κατσίκης (Επιμ.),  Η πρωτοβάθμια εκπαίδευση και οι προκλήσεις της εποχής μας, Πρακτικά Συνεδρίου, Ιωάννινα, 17-20 Μαΐου 2007.

Πελεγρίνης, Θ. Ν. (1997), Οι πέντε εποχές της φιλοσοφίας, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Πετρίτης Σ. (2005), Θέατρο και παραμύθι στο σύγχρονο Δημοτικό Σχολείο στο: Α. Τριλιανός, Ι. Καράμηνας (Επιμ.), Μάθηση και διδασκαλία στην κοινωνία της γνώσης, Πρακτικά Ε’ Πανελληνίου Συνεδρίου με διεθνή συμμετοχή, Αθήνα, 26-28 Νοεμβρίου 2004. 

Πολυχρονόπουλος, Π., Σαμαράς, Β., Μεγαρίτης, Β. (2007), Η εισαγωγή της παιδαγωγικής τεχνολογίας σε όλες τις τάξεις του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου θα αποτελούσε καινοτομία στρατηγικής σημασίας του εκπαιδευτικού μας συστήματος στο: ΥΠΕΠΘ, Περιφερειακή Διεύθυνση Π/βάθμιας και Δ/βάθμιας Εκπαίδευσης Ηπείρου, Γλώσσα, σκέψη και πράξη στην εκπαίδευση, Πρακτικά 2^ου Εκπαιδευτικού Συνεδρίου, Ιωάννινα, 19-21 Οκτωβρίου 2007.

Ρώτας, Β. (1996), Οδηγός για σχολικές παραστάσεις, Αθήνα: Επικαιρότητα. 

Σέξτου, Π. (1998), Δραματοποίηση, το βιβλίο του παιδαγωγού-εμψυχωτή: Μέθοδοι-Εφαρμογές-Ιδέες, Αθήνα: Καστανιώτης. 

Φρυδάκη, Ευ. (2007), Γενική διδακτική Α’, Αθήνα: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. 

Διαπαιδ-Αγωγώντας με το Θέατρο.

  Η Θεατρική Αγωγή στο 4ο Ολοήμερο Δ.Σ. Ν. Σμύρνης

κατά το σχολικό έτος 2010-11:

Κατά το σχολικό έτος 2010-11 στο σχολείο μας διδάχτηκε και το αντικείμενο της Θεατρικής Αγωγής, στο πλαίσιο του Ολοήμερου προγράμματος. Οι στόχοι της θεατρικής αγωγής μπορούν να αναφερθούν επιγραμματικά ως εξής:

1. Τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να ασχολούνται με ένα αντικείμενο δημιουργικό.

2. Να μάθουν να συνεργάζονται μεταξύ τους, μέσα από μια δραστηριότητα κατ’ εξοχήν ομαδική.

3. Να συνειδητοποιήσουν την έννοια του ρόλου και τη σημασία της παράστασης στα πλαίσια της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας.

4. Να αναπτύξουν τη φαντασία τους, να διερευνήσουν τον ψυχικό τους κόσμο και την εν γένει προσωπικότητά τους και να μπορέσουν να εκφράσουν πτυχές του εαυτού τους, επικοινωνώντας με τους συμμαθητές τους και έχοντας μια πρώτη, αλλά και βιωματική, παράλληλα, γνωριμία με το θεατρικό φαινόμενο.

5. Να προετοιμαστούν για μια θεατρική δραστηριότητα, αξιοποιώντας και καλλιεργώντας τις δυνατότητές τους και μετατρέποντάς τις σε ικανότητα θεατρικής απόδοσης θεμάτων ή καταστάσεων, με έλεγχο των μέσων τους

6. Το θέατρο στο σχολείο μπορεί να χρησιμοποιηθεί άλλωστε και για την καλύτερη αφομοίωση οποιουδήποτε γνωστικού αντικειμένου από τους μαθητές.  

7. Μπορεί ακόμη να κεντρίσει το ενδιαφέρον του παιδιού για κάποιο θέμα, αποτελώντας αφετηρία σκέψεων, συζητήσεων και γενικότερου προβληματισμού, με τον πιο ευχάριστο τρόπο.

 

ΕΠΙΛΟΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

 

·    ΑΛΚΗΣΤΙΣ, Η δραματοποίηση για παιδιά, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1999

·    ΑΛΚΗΣΤΙΣ, Το αυτοσχέδιο θέατρο στο σχολείο, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1998

·  ΓΚΟΒΑΣ Ν., Για ένα δημιουργικό, νεανικό θέατρο: ασκήσεις, παιχνίδια, τεχνικές, Μεταίχμιο, Αθήνα, 2003

·  ΓΡΑΜΜΑΤΑΣ Θ., Διδακτική του θεάτρου, Τυπωθήτω, σειρά «Θεατρική παιδεία», 6, Αθήνα, 1998

·   ΓΡΑΜΜΑΤΑΣ Θ., Fantasyland, Θέατρο για παιδικό και νεανικό κοινό, Τυπωθήτω, σειρά «Θεατρική παιδεία», 1, Αθήνα, 1996

·    ΔΑΡΑΚΗ Π., Oμαδικά παιχνίδια των παιδιών μας, Gutenberg, Αθήνα, 1986

·    ΔΙΩΤΗ Β., Η θεατρική αγωγή στην πράξη, χ.ε., Αθήνα, 1997

·   ΕΛΕΝΗ Ε., ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΥ Κ., Το εκπαιδευτικό θέατρο στο Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό, Πατάκης, Αθήνα, 2004

·    ΚOΥΡΕΤΖΗΣ Λ., Το θεατρικό παιχνίδι, Καστανιώτης, Αθήνα, 1991 

·   ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΑΝ., ΜΠΑΣΚΛΑΒΑΝΗ ΟΛ., θεατροπαιχνίδια, Κέδρος, Αθήνα, 2001

·   ΡΟΝΤΑΡΙ, ΤΖ., Γραμματική της φαντασίας: Εισαγωγή στην τέχνη να επινοείς ιστορίες, μτφ Γιώργος Κασαπίδης, Μεταίχμιο, Αθήνα, 2003

·  ΣΕΞΤOΥ Π., Δραματοποίηση, Το βιβλίο του παιδαγωγού-εμψυχωτή, Καστανιώτης, Αθήνα, 1998

·  WOOLAND B., Η διδασκαλία του δράματος στο Δημοτικό Σχολείο, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1999

 

 

Σπύρος Πετρίτης,

Εκπαιδευτικός κλάδου ΠΕ32 Θεατρικών Σπουδών

Υπ. Δρ Θεατρολογίας.

-Αναδημοσίευση από: http://4dim-n-smyrn.att.sch.gr/theatrikiagogi.htm.

Συμμετοχή σε συνέδρια με εισήγηση/εργαστήριο

·         ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΜΕ ΕΙΣΗΓΗΣΗ/ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ

Ορισμένα από τα κείμενα των εισηγήσεων ή θεωρητικά κείμενα προς υποστήριξη των εργαστηρίων είναι διαθέσιμα μέσω της σελίδας στο: https://uoa.academia.edu/Spetrit ή εφόσον ζητηθούν με e-mail ή με όποιον άλλο πρόσφορο τρόπο.

Ελληνικά παραδοσιακά παιχνίδια (παρουσίαση του σχετικού Πολιτιστικού Προγράμματος στο 8ο Δημοτικό Σχολείο Γλυφάδας): Εισήγηση στην Επιμορφωτική Ημερίδα της Σχολικής Συμβούλου της 45ης Περιφέρειας Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής με θέμα «Παρουσίαση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και ανάδειξη καλών πρακτικών» (Γλυφάδα, 18/6/2014). 

“Περιμένοντας τον Γκοντό”, Μια θεραπευτική παράσταση του Στ. Κρασανάκη στην απεξάρτηση: Εισήγηση στο επετειακό Συμπόσιο για τα είκοσι χρόνια του Ινστιτούτου Δραματοθεραπείας ΑΙΩΝ σε συνεργασία με το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου «Εκπαίδευση και πολιτισμός», με θέμα «Το τρίγωνο της συνάντησης: Εκπαίδευση, Τέχνη, Θεραπεία» (Καλλιθέα, 10/5/2014).  –Υπό Έκδοση στα Πρακτικά του Συμποσίου.

Η αφήγηση και η σπουδαιότητά της για τους μαθητές του Δημοτικού Σχολείου – Εργαστήρι: Πρακτική άσκηση επινόησης ιστοριών, δημιουργία παραμυθιού (προσεγγίσεις: Προπ, Τζάννι Ροντάρι): Εισήγηση στην Επιμορφωτική Ημερίδα του Σχολικού Συμβούλου της 9ης Περιφέρειας Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής με θέμα «Υποστηρίζοντας καλές διδακτικές πρακτικές στα σχολεία ΖΕΠ»  (Αθήνα, 23/1/2014). 

Ταξίδι δημιουργίας στον κόσμο του παραμυθιού και του θεάτρου σύμφωνα με τις λειτουργίες του Προπ: Εισήγηση στην Επιστημονική Συνάντηση του  Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τ.Θ.Σ. του Ε. & Κ. Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα «Παγκόσμιο θέατρο: Πράξη, δραματουργία, θεωρία» (Αθήνα, 22/11/2013).  –Υπό Έκδοση στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

Παραμύθια (παρουσίαση του σχετικού Πολιτιστικού Προγράμματος στο 10ο Δημοτικό Σχολείο Γλυφάδας): Εισήγηση στην Επιμορφωτική Ημερίδα του Σχολικού Συμβούλου της 46ης Περιφέρειας Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής με θέμα «Μανθάνουσες κοινότητες: Ιδέες, πρακτικές και δράσεις των σχολείων της 46ης Περιφέρειας Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής» (Γλυφάδα, 18/6/2013). 

Στο σχολείο με τις καρτέλες του Προπ: Εργαστήριο στην 7η Διεθνή Συνδιάσκεψη για το Θέατρο στην Εκπαίδευση του Πανελλήνιου Δικτύου για το Θέατρο στην Εκπαίδευση με θέμα «Θέατρο & Εκπαίδευση: Δεσμοί αλληλεγγύης» (Αγία Παρασκευή, 24/11/2012).  –Δημοσιευμένο σε συλλογικό τόμο.

Παίζοντας με τα παραμύθια των αδελφών Γκριμμ: Εισήγηση στο 6ο Πανελλήνιο Συνέδριο του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης (ΕΛΛ.Ι.Ε.Π.ΕΚ.) με θέμα «Παιδεία κάλλιστον έστι κτήμα βροτοίς: Ανθρωπιστικές και θετικές επιστήμες: Θεωρία και πράξη» (Αθήνα, 6/10/2012). –Δημοσιευμένη στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

Η κίνηση και η ακινησία του σώματος στο θέατρο και το θεατρικό παιχνίδι: Εργαστήριο στο διεπιστημονικό συμπόσιο με διεθνή συμμετοχή του Παιδαγωγικού Τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης με θέμα «Η απούσα παρουσία του σώματος στις κοινωνικές επιστήμες, την τέχνη, την εκπαίδευση και στις επιστήμες υγείας: Μεθοδολογικά ζητήματα και νέες προοπτικές» (Ρέθυμνο, 23/6/2012).  –Υπό Έκδοση σε συλλογικό τόμο.

Λεξικό Μανιφέστο: 24 ελληνικές λέξεις για τις παραστατικές τέχνες: Συμμετοχή σε ομαδική παρουσίαση στο PSi Regional Research Cluster με θέμα «Συνευρέσεις σε χρόνο σύγχρονο» (Αθήνα, 25/11/2011). –Υπό δημοσίευση στο ιστολόγιο του συμποσίου: http://encountersinsynchronoustimegr.wordpress.com/

Η πρόσληψη του θεάτρου του Παραλόγου στην Ελλάδα. Η περίπτωση του Samuel Beckett και το Εθνικό Θέατρο: Εισήγηση στο συνέδριο που διοργάνωσε το Τ.Θ.Σ. του Ε. & Κ. Πανεπιστημίου Αθηνών στο πλαίσιο του εορτασμού των είκοσι πρώτων ετών λειτουργίας του, και με θέμα «Από τη χώρα των κειμένων στο βασίλειο της σκηνής» (Αθήνα, 29/1/2011). –Υπό Έκδοση στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

 Η επιλογή θεαμάτων για μαθητές: από τον έλεγχο στη χειραφέτηση: Εισήγηση στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης (Π.Τ.Δ.Ε.) του Ε. & Κ. Πανεπιστημίου Αθηνών (Αθήνα, 31/5/2009). –Δημοσιευμένη στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

Προσεγγίζοντας και διδάσκοντας τις έννοιες του χώρου και του χρόνου μέσα από το παραμύθι και το θεατρικό παιχνίδι: Εισήγηση στο ως άνω συνέδριο (Αθήνα, 31/5/2009).

Ο κόσμος του θαύματος στις «Βάκχες» του Ευριπίδη: Εισήγηση στην 5η Συνάντηση Εργασίας Μεταπτυχιακών Φοιτητών που διοργάνωσε το Τμήμα Φιλολογίας του Ε. & Κ. Πανεπιστημίου Αθηνών (Αθήνα, 29/5/2009). –Δημοσιευμένη στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

Από την εικονογράφηση των παραμυθιών στη δημιουργία πρωτότυπων ιστοριών μέσα από την αξιοποίηση των καρτών ως εκπαιδευτικού υλικού: Εισήγηση στο 3ο Διεθνές Συνέδριο της Ένωσης Εκπαιδευτικών Μουσικής Αγωγής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Νεότητας, με θέμα «Η συμβολή του εκπαιδευτικού υλικού στη σχολική πράξη: Θεωρία και εφαρμογή στη Μουσική Εκπαίδευση» (Μοσχάτο, 9/5/2009). –Δημοσιευμένη στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

Η έννοια του «παραλόγου» και το νεοελληνικό θέατρο: όψεις της νεοτερικότητας στη μεταπολεμική σκηνική πρακτική και στη δραματική παραγωγή: Εισήγηση στη ΙΒ’ Διεθνή Επιστημονική συνάντηση του Τομέα Μεσαιωνικών και Νέων Ελληνικών Σπουδών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αφιερωμένη στη μνήμη Σοφίας Σκοπετέα (Θεσσαλονίκη, 29/3/2009). –Δημοσιευμένη στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

Ο Μάριος Πλωρίτης και το επάγγελμα του ηθοποιού: Εισήγηση, σε συνεργασία με ερευνητική ομάδα, στην τιμητική Ημερίδα του Π.Ε.ΣΥ.Θ. με θέμα «Μάριος Πλωρίτης: της Γραφής και της Τέχνης» (Αθήνα, 19/1/2009). –Υπό Έκδοση στα Πρακτικά της Ημερίδας.

Η ρητορική στο θέατρο και το θέατρο στη ρητορική: Θεωρία και προτάσεις: Εισήγηση στην Επιμορφωτική Ημερίδα του Δήμου Χολαργού, Γραφείο Παιδείας – Νεολαίας – Κοινωνικής Μέριμνας και Πολιτισμού, με την υποστήριξη της Ελληνικής Ένωσης για την Προώθηση της Ρητορικής στην Εκπαίδευση και σε συνεργασία με το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση και τη Δ/νση Δ/βάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Αττικής, με θέμα «Το θέατρο και η ρητορική στην εκπαίδευση: Κοινοί στόχοι και οράματα» (Χολαργός, 20/12/2008). –Δημοσιευμένη στα Πρακτικά της Ημερίδας.

Θέατρο και ιδιωτική πρωτοβουλία στην Ελλάδα από την αυγή του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα. Από το φαινόμενο της Ευεργεσίας στη σύγχρονη χορηγία: Τι άλλαξε;: Εισήγηση στο Forum Νέων Επιστημόνων του Εργαστηρίου Τέχνης και Λόγου του Π.Τ.Δ.Ε. του Ε. & Κ. Πανεπιστημίου Αθηνών (Αθήνα, 6/12/2008). –Δημοσιευμένη στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

Μια σχολική επίσκεψη σε αρχαίο θέατρο: Προβληματισμοί και προτάσεις: Εισήγηση στο 1ο Διεθνές Συνέδριο του Κέντρου Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης (ΚΕ.Δ.ΕΚ.) του Π.Τ.Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Πατρών με θέμα «Επιστημονικός διάλογος για την Ελληνική Εκπαίδευση: Τυπική, μη τυπική και άτυπη εκπαίδευση στην Ελλάδα: Βηματισμοί αλλαγής της εκπαιδευτικής πολιτικής, της εκπαίδευσης και του περιεχομένου της» (Αθήνα, 28/11/2008). –Δημοσιευμένη στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

Η επιλογή θεαμάτων για μαθητές: Προβληματισμοί και προτάσεις: Εισήγηση στη Διημερίδα του Εθνικού Κέντρου Θεάτρου και Χορού με θέμα «Παιδί-Θέατρο-Χορός» (Αθήνα, 28/11/2008). ––Δημοσιευμένη στα Πρακτικά της Διημερίδας.

Το Θέατρο Δρόμου υπό το πρίσμα της βιωματικότητας και της πολυτροπικότητας: Εισήγηση στο Διεθνές Διεπιστημονικό Συνέδριο των Τμημάτων Προσχολικής Εκπαίδευσης και Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης με θέμα «Βίωμα, Μεταφορά και Πολυτροπικότητα: Εφαρμογές στην Επικοινωνία,  την Εκπαίδευση, τη Μάθηση και τη Γνώση» (Ρέθυμνο, 10/10/2008). –Δημοσιευμένη σε συλλογικό τόμο.

«Ηθοποιοί του βασιλέως»: Η βραχύβια λειτουργία της Δραματικής Σχολής του Βασιλικού Θεάτρου την αυγή του 20ού αιώνα. Ένας προπομπός: Εισήγηση, σε συνεργασία με ερευνητική ομάδα, στη Διημερίδα που διοργάνωσε το Τ.Θ.Σ. του Ε. & Κ. Πανεπιστημίου Αθηνών στη μνήμη Αγνής Τ. Μουζενίδου, με θέμα «Ο ηθοποιός και η τέχνη της υποκριτικής: Θεωρία και Πράξη, Ιστορία και Παρόν» (Αθήνα, 6/10/2008). –Υπό Έκδοση στα Πρακτικά της Διημερίδας.

Θεσμικό πλαίσιο και κρατική πολιτική σε σχέση με τη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση στην Ελλάδα και ο ρόλος του μαθήματος του Θεάτρου στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: Εισήγηση στο 11ο Διεθνές Συνέδριο του ΚΕ.Δ.ΕΚ. με θέμα «Διαπολιτισμική Εκπαίδευση – Μετανάστευση και τα Ελληνικά ως Δεύτερη ή Ξένη Γλώσσα» (Πάτρα, 12/7/2008). –Δημοσιευμένη στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

Σχολικό θέατρο: Πράγμα «καλό και άγιο» ή «πληγή»;: Εισήγηση στο 2ο Διεθνές Συνέδριο του ΚΕ.Δ.ΕΚ. με θέμα «Νέο εκπαιδευτικό υλικό του ΥΠΕΠΘ – Αξιολόγηση και Διοίκηση Α’/βάθμιας και Β’/βάθμιας Εκπαίδευσης» (Άρτα, 16/3/2008). –Δημοσιευμένη στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

Το παραμύθι και η σχέση του με τη φαντασία και την πραγματικότητα: Εισήγηση στο 2ο Διεθνές Διεπιστημονικό Συνέδριο της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών με θέμα «Επιστήμη και Τέχνη: Κοινή Πορεία προς το Ωραίο και την Αλήθεια;» (Αθήνα, 18/1/2008).

Θέατρο και Παραμύθι: Εργαστηριακή παρουσίαση στο 2ο Εκπαιδευτικό Συνέδριο της Περιφερειακής Διεύθυνσης Π/βάθμιας και Δ/βάθμιας Εκπαίδευσης Ηπείρου, σε συνεργασία με τα Τμήματα Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης, με θέμα «Γλώσσα, Σκέψη και Πράξη στην Εκπαίδευση» (Ιωάννινα, 21/10/2007). –Δημοσιευμένη στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

 Το μάθημα της θεατρικής αγωγής και η συμβολή του στην προαγωγή της ψυχικής υγείας των παιδιών και των εφήβων: Θεωρία και προτάσεις: Ελεύθερη ανακοίνωση στο 19ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρίας Κοινωνικής Παιδιατρικής και Προαγωγής της Υγείας, σε συνδιοργάνωση με την Ιατρική Σχολή του Ε. & Κ. Πανεπιστημίου Αθηνών και την Παιδιατρική Κλινική του Νοσοκομείου Καρδίτσας, με θέμα «Παιδί-Οικογένεια στον 21ο αιώνα» (Καρδίτσα, 6/10/2007). –Υπό Έκδοση στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

Η ιστορία του θεάτρου ως πηγή έμπνευσης δραστηριοτήτων θεατρικής αγωγής: Η περίπτωση του θεατρικού προσωπείου: Αναρτημένη ανακοίνωση στο Πανελλήνιο Συνέδριο της Σχολής Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων με θέμα «Η Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και οι προκλήσεις της εποχής μας» (Ιωάννινα, 17-20/5/2007). –Δημοσιευμένη στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

Η προέλευση του θεάτρου: Εισήγηση στο 1^ο Πανελλήνιο Συνέδριο Δραματοθεραπείας & Παιγνιοθεραπείας της Ένωσης Δραματοθεραπευτών και Παιγνιοθεραπευτών Ελλάδος, με την υποστήριξη του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, με θέμα «Τέχνη και Μεταφορά στην Ψυχοθεραπευτική Διαδικασία. Η Δραματοθεραπεία & η Παιγνιοθεραπεία στην Ελλάδα σήμερα» (Καλλιθέα, 12/5/2007). –Υπό Έκδοση στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

Θέατρο και Παραμύθι: Εισήγηση στη Θεατρολογική Ημερίδα του Π.Ε.ΣΥ.Θ. με θέμα «Η Θέση του Θεατρολόγου στην Ελληνική Πραγματικότητα» (Μαρούσι, 4/11/2006). –Υπό Έκδοση στα Πρακτικά της Ημερίδας.

 Θέατρο και Παραμύθι στο Σύγχρονο Δημοτικό Σχολείο: Εισήγηση στο Ε’ Πανελλήνιο Συνέδριο με διεθνή συμμετοχή του Π.Τ.Δ.Ε. του Ε. & Κ. Πανεπιστημίου Αθηνών, σε συνεργασία με το Κ.Ε.ΕΠ.ΕΚ., με θέμα «Μάθηση και Διδασκαλία στην Κοινωνία της Γνώσης» (Αθήνα, 28/11/2004). –Δημοσιευμένη στα Πρακτικά του Συνεδρίου.

 Από το… «Εγώ» στο… «Εμείς»: Εισήγηση-παρουσίαση στη Διημερίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου για την «Πιλοτική Εφαρμογή 28 Ολοήμερων Σχολείων», σε Συνεργασία με Συνάδελφο Εκπαιδευτικό του 129^ου Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου Αθήνας (Γλυφάδα, 27/3/2003). –Δημοσιευμένη στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου: www.pi-schools.gr.